تفاوت رسمی بندی و یزدی بندی
کاربندی و نقوش زیبای آن در معماری
گنبد یزدی بندی یکی از تزئینات سقف در معماری سنتی ایران است، که در اصطلاح محلی “کاربندی” نامیده می‌شود. کاربندی عبارتی است که به هر چهار اثر در نقوش معماری سقف‌ها مانند “مقرنس”، “رسمی بندی”، “کاسه سازی” و “یزدی بندی” اشاره دارد. شهرهای تاریخی خاص ایران مانند؛ اصفهان، یزد، کرمان و نطنز و در بسیاری از بناها مانند؛ مساجد، مدرسه، بازارها و سایر موارد مشاهده می‌شود. در اینجا به تفاوت رسمی بندی و یزدی بندی می پردازیم و در مورد ویژگی های هر کدام آن ها صحبت می کنیم.
۵ تفاوت عمده رسمی بندی و یزدی بندی
- یزدی بندی تزئینی بین رسمی بندی و مقرنس است و به‌عنوان پوشش اصلی به کار می‌رود.
- رسمی بندی شبکه کاملی است اما یزدی بندی از واحدهای مجزا ساخته شدند.
- برخلاف یزدی بندی که در بیشتر ابعاد قابل‌اجرا هست، رسمی بندی به دلیل شکل هندسی دقیق و منظم به ابعاد مشخصی نیاز دارد.
- اشکال در رسمی بندی از مربعی به دایره‌ای و هشت‌ضلعی تغییر یافتند.
- یزدی بندی تکامل‌یافته‌تر و دارای ظرافت بیشتری نسب به رسمی بندی است.
معماری گنبد اصیل ایرانی
گنبد در معماری ایران طراحی ایرانی نوعی هنر غنی بامعنای معنوی و مراقبه‌ای است که از طریق الگوی بیکران خود بیان می‌شود. گنبدها از سطح و دنده تشکیل‌شده که بارها به‌صورت صفحه‌ای یا درامتداد دنده‌ها توزیع می‌کنند. گنبدهای سطحی هنگام مقاومت در برابر بارهای توزیع‌شده به‌طور مساوی، بیشترین بازده رادارند. گنبدهای آجدار ظرفیت بیشتری برای مقاومت در برابر گنبدهای بارگذاری نامتقارن دارند و بسته به نوع هدایت بارها به سمت زمین متفاوت است.
منظور از یزدی بندی چیست؟
دهخدا در فرهنگ خود گفت: یزدی بندی ازنظر سنگ‌تراشی عنصری زینتی است که در طاق‌ها استفاده می‌شود. استفاده محلی از یزدی بندی عمدتاً در گنبد داخلی و به‌طور عمده در ورودی خانه‌های مسکونی و بزرگ به کار می‌رود. در تاریخ یزدی بندی هرگز به‌عنوان یک الگوی ساختاری در نظر گرفته نشده است. واحد پایه گنبد یزدی بندی از یک ردیف یا مسیر صاف تشکیل‌شده است. ماژول‌های دانه‌ریز و الماس شکل در اندازه‌های مختلف همراه با قطعه‌های تخت و افقی شکل ستاره‌ای بسیار کوچک در بین هر ردیف با ردیف‌های بالا و پایین قفل می‌شوند.
گنبدهای یزدی بندی بارها را در امتداد مرزهای مورب بین ماژول‌های الماس و در امتداد سطح بین این خطوط هدایت می‌کنند. توزیع بارها در امتداد خطوط و سطوح گنبد یزدی بندی، آن را با یک ویژگی عاطفی نوری از الماس و درجه‌بندی جاسازی می‌کنند که در هر فضایی که تعریف می‌کند ثابت می‌ماند. تغییر انحنای گنبدهای یزدی بندی، اثر صوتی انتشار را ایجاد کرده و شکل متمرکز بر شکل کلی گنبد غالب است. این انتشار با هرگونه الماس کاری سطح، افزایش می‌یابد. گنبد یزدی بندی راه را برای ساخت بناهای ایرانی با جسارت به سبک ایرانی در جهان اسلام مانند؛ مقبره خواجه احمد یسوی و تاج‌محل فراهم کرد.
تاريخچه معماری يزدي بندي
در اواسط قرن دهم يزدي بندي در ايران شروع به توسعه كرد. یزدی بندی از قرن یازدهم به بعد در سراسر جهان اسلام گسترش یافت. در سلجوقیان، ایلخانیان و تیموریان از مواد دیگری به‌غیراز موادی که در دوره صفویه مرسوم بوده، استفاده می‌شد، به‌طور مثال؛ به‌جای آجرهای خشک‌شده در برابر آفتاب از گچ و کاشی نیز برای ساخت یزدی بندی استفاده‌شده است. این امر منجر به ایجاد و تکامل سبک‌های اصلی یزدی بندی شد. متأسفانه، پس از پایان سلسله قاجار در سال ۱۹۲۵، فرهنگ سنتی یزدی بندی به دلیل مدرنیزاسیون راکد ماند.
این یزدی بندی‌ها در زمان سلسله ایلخانیان ساخته‌شده‌اند که در قرن سیزدهم اتفاق افتاد. در این دوره ایران، همراه با مناطقی از عراق، افغانستان، ترکمنستان، ازبکستان و آذربایجان، تحت سلطه یک حاکم مغولستان (نوه چنگیز خان) بود. نمایش مناسب آن را می‌توان از آثار البوزجانی دریافت کرد که زمینه‌هایی از جلسات خود را با سازندگان و معماران اصلی برای بحث در مورد راه‌حل‌های مشکلات ساخت‌وساز ضبط کرد. بااین‌وجود یزدی بندی، انواع مختلفی از اندازه‌ها و انواع را ارائه می‌دهد، اما برخی از خصوصیات هندسی بارها و بارها در طراحی ترکیبات آن‌ها استفاده‌شده است. بااین‌وجود، هیچ دو نمونه کاملاً یکسان نیستند.
طرح در معماری یزدی بندی
یک طرح هشت‌ضلعی دارای هشت قوس نوک‌تیز با مقیاس‌های مختلف در محیط به بالای شش‌ضلعی به شکل یک حلقه فشرده‌سازی هستند. سطح به یک شبکه سه‌گوشه تقسیم می‌شود که در آن هر یک از وجه‌ها تقریباً در همان مقیاس نگه‌داشته می‌شود. مقیاس تقسیم سطح آویز، توسط شبکه الماس تنظیم می‌شود و مقیاس و چگالی آن به‌تدریج از طریق مجموعه‌ای از طبقات افقی برای انطباق با خطوط سطح تغییر می‌کند.
معماری هندسی یزدی بندی
معماری هندسی یزدی بندی بسیار شبیه رسمی بندی و مقرنس‌کاری است پس در بیشتر بناها اشکال و ویژگی‌های هندسی آن از رسمی بندی گرفته‌شده است. معماری این نوع یزدی بندی به دو صورت تقسیم می‌شود:
- یزدی بندی بدون اجزای افقی (بدون تخت)
- یزدی بندی دارای اجزای افقی (تخت دار)
منظور از یزدی بندی بدون اجزای افقی چیست؟
یزدی بندی در این نوع از واحدهایی مجزا که باهم ترکیب شدند، به وجود آمده که خود جزئی از یک شبکه کامل است. قسمتی از این شبکه شامل؛ بخشی از یک پلان هندسی شمسه سینه فخری و قسمتی از قوس‌های متقاطع است. در این صورت بعد از جداسازی واحدهای رسمی، ترسیم دو یا چند نوع رسمی بندی روی یکدیگر رخ می‌دهد.
سازه یزدی بندی بدون تخت از پایداری و باربری تویزه های باربر رسمی بندی تغییریافته تبعیت می‌کند، این بدان معناست که این نوع یزدی بندی از تغییر یا ترکیب هندسی دو یا چند رسمی بندی به وجود آمده و دارنده ویژگی‌های ساختاری و سازه‌ای هست.
معماری یزدی بندی با اجزای افقی
یزدی بندی تخت داراز نظر روش‌های ترسیم، اجرا، ویژگی‌های هندسی و سازه‌ای با یزدی بندی بدون تخت تفاوت دارد. ازنظر هندسی این نوع یزدی بندی از تکرار واحدهای لوزی شبیه به هم که فضای میان ردیف‌های حلقوی افقی را پوشانده و اجزای افقی ستاره‌ای شکل در میان این واحدهای تکراری شده قرار می‌گیرد.
ویژگی‌های این نوع یزدی بندی بسیار شبیه رسمی بندی است، اما وجود اجزای افقی تخت باعث ایجاد ویژگی‌های متفاوتی از رسمی بندی می‌شود. این نوع یزدی بندی امکان تحمل بار را ندارد، چراکه اجزای افقی ستاره‌ای شکل که روی ردیف‌های افقی و میان واحدهای لوزی قرار گرفتند.
رسمی بندی در معماری ایرانی
رسمی بندی یکی از الگوها اصیل ایرانی است که در طاق پوش‌های سنتی کاربرد دارد که نقش نیارشی و آمودی دارد. رسمی بندی از تلاقی قوس‌های پای‌کار شروع‌شده و به شمسه بالا ختم می‌شود که گاهی اوقات باربر و گاهی اوقات به‌صورت تزئینی استفاده می‌شود. این نوع معماری به هندسه دقیق و منظم و ابعاد مشخصی نیاز دارد. رسمی بندی از دو کلمه رسمی به معنی رسم کردن و بستن به معنی بافتگی هندسی است.
شمسه در معماری چه نقشی دارد؟
شمسه به معنای خورشید بوده و یکی از اجزای اصلی در کاربندی معماری اصیل ایرانی است. این عنصر در قسمت وسط و در بالاترین نقطه سازه قرار می‌گیرد. از این عنصر بیشتر در زیارتگاه‌ها استفاده می‌شود. نقش شمسه در هنرهای ایرانی و اسلامی بسیار مورداستفاده قرارگرفته است. شمسه در رده‌های مختلف هنری شکل متفاوتی دارد. ولی آنچه در هر نقش و نگاری از شمسه رایج است، وجود پرتوهای زیادی در اطراف یک مرکز است.
اشعه‌ها نماد هر موجودی در جهان هستند و مرکز نماد خدا است. این بدان معناست که موجودات بسیاری در سطوح مختلف قرب به خداوند در جهان وجود دارند که گرایش ذاتی برای رسیدن به خدا دارند. طراحی و معنی آن به‌عنوان ماندالا به معنای وحدت و هماهنگی است. نقوش شمسه به طرز عجیبی در زمان صفویه در ایران استفاده می‌شد. یک نمونه خارق‌العاده از نقوش شمسه کاشی‌کاری سقف مسجد شیخ لطف‌الله در اصفهان است.
برای طراحی داخلی، طراحی نقشه و طراحی نما ساختمان می توانید سفارش خود را به صورت آنلاین در سایت ما ثبت کنید!
