قالب بندی و هدف از اجرای آن
قالب بندی مباحث گسترده‌ای دارد، ما در این مقاله بخشی از توضیحات مربوط به آن را توضیح می دهیم.
هدف از اجرای قالب بندی چیست؟
یکی از پر اهمیت ترین مراحل و عملیات‌های اجرای سازه های بتنی، قالب بندی است. قالب بندی می‌تواند تاثیر گذارترین بخش از فرآیند اجرای سازه بتنی از نظر اقتصاد و زمان اجرا به شمار آید. از طرف دیگر رعایت نکات اجرایی، نگهداری، کیفیت اجرا، به کارگیری بهترین نوع قالب و هماهنگ با نوع پروژه، تاثیر فراوانی بر کل پروژه دارد.
قالب بندی برای ساختمان‌ها از نظر بزرگی و کوچکی ساختمان متفاوت است. در ساختمان‌های کوچک معمولا برای قالببندی فونداسیون از آجر استفاده میشود. یکی از عملیات در اجرای فونداسیون، ستون و تیرهای بتنی است. قالببندی در واقع عملیاتی موقت بوده که در یک بازه زمانی از قبل مشخص شده و در بخش خاصی از ساختمان اجرا می‌گردد. قالب بندی در فونداسیون، ستون و تیرها اجرا میشود.
ساخت قالب به چه گونه‌ای طراحی و نصب میشود؟
ساخت قالب بتن باید توسط متخصصانی مانند: بتن ریز، نجار، نجار قالب انجام شود. قبل از هرگونه ریختن بتن، قالب بتن طراحی و نصب میشود و برای صفحات، پی ها، کف، ستون‌ها، دیوارها، تیرها و سایر عناصر بتنی استفاده می گردد. قالب باید به منظور ساخته شدن بتن با کیفیت بالا، تراز و از مقاومت کافی برای تحمل وزن بتن داخل آن برخوردار باشد. به همین دلیل است که برای ساخت قالب باید از متخصصان این حوزه استفاده کرد تا مجبور به پرداخت هزینه‌های اضافی نگردید.
انواع مختلف قالب بندی براساس جنس
۱. قالب آجری:
یکی از پر کاربردترین نمونه قالببندی است. در این نوع قالب از ساخت دیوار کوچک آجری حاصل می شود. البته نوع چینش آجر نیز مهم است. طبق یک قانون سرانگشتی اگر عمق پی کم تر از ۵۰ سانتی‌متر باشد، قالب نیم آجره و برای عمق میان ۵۰ تا ۶۰ سانتی متر بایستی از دیوار یک آجره استفاده شود. البته استفاده از این قالب نیم آجره مشروط بر این امر است که یک طرف قالب خاک وجود داشته باشد. در غیر این صورت از قالب فلزی و چوبی به صورت همراه استفاده میشود.
دو نمونه از عرض قالب بندی‌ها به شکل زیر است:
_ قالب بندی‌های نیم آجره: عرض ۱۰ تا ۱۱ سانتی‌متر
_ قالب بندی‌های یک آجره: عرض ۲۰ تا ۲۲ سانتی‌متر
۲. قالب چوبی:
قالب بندی چوبی نیز در ساختمان‌های مختلف استفاده میشود. تولید و برداشتن این قالب‌ها بسیار آسان است و البته این نوع قالب بندی کمی قدیمی‌تر بوده و امروزه کمتر از آن استفاده می شود. استفاده از قالب های چوبی در مواقعی که هزینه کار کم است و یا در مواردی که مقاطع پیچیده بتنی به قالب انعطاف پذیر نیاز دارد، توصیه میشود.
انواع چوبی‌هایی که می توان از آن‌ها برای قالب بندی استفاده کرد عبارتند از:
_ چوب سفید روسی
_ چوب جنگلی
_ چوب ۵ لایی
_ چوب ۷ لایی
_ چوب ۵، ۷ لایی روکش دار
اجزای قالب بندی چوبی عبارتند از:
_ تخته قالب بندی
_ کلاهک
_ قیدها
_ جک شاغول کننده
_ جک فلزی
_ دستک تیر
_ بدنه‌ی قالب
_ بدنه قالب
_ گیره
_ قالب واسطه‌ی کنج داخلی
_ قالب واسطه‌ی کنج خارجی
_ اتصال دو بدنه ی قالب عمود بر هم
_ فاصله نگه دارها
_ و غیره
۳. قالب فلزی:
قالب فلزی دارای ۲ نوع فولادی و آلومینیومی است. از ویژگی های بسیار مهم این نوع قالب این است که سرعت ساختمان سازی را بالا برده و باعث صرفه جویی در زمان میشود. قالب‌های فلزی اکثرا با انواع دارابست به کار می رود. اما آنچه بیشتر از همه در کیفیت قالب‌های فلزی بتنی موثر است، نحوه نصب این قالب ها بوده ، زیرا دقت در نصب قالب‌های فلزی است که سبب تداوم این قالب ها می شود.
انواع مختلف برخی از قالب‌های فلزی
_ قالب فلزی ثابت
_ قالب های فلزی بتن مانع یا حصار
_ قالب فلزی رونده
_ قالب فلزی لغزان
_ قالب بندی ستون بتنی (مخصوص ساختمان‌ها)
۴. قالب پلاستیکی:
بدنه اصلی قالب بتن پلاستیکی از جنس فلز است اما به دلیل استفاده از روکش پلاستیکی، به آن قالب بتن پلاستیکی می‌گویند. این قالب‌ها سطح کاملاََ صاف، محکم و سوراخی بر روی خود ندارند و برای اجرای بتن‌ریزی انتخاب بسیار مناسبی هستند.
۵. قالب پلای وود:
پلای وود پرکاربردترین نوع قالب بتن به شمار می رود و به دلیل ویژگی‌های فوق العاده آن، اکثریت مشتریان از این نوع قالب برای پروژه‌های ساختمانی خود استفاده می‌کنند.
این قالب دارای مزایای بسیار است:
_ استحکام بسیار بالایی دارد و دوام مطلوبی نیز برخوردار است.
_ بتن ساخته شده از این قالب، دارای سطح صاف است.
_ این نوع قالب، انعطاف پذیرترین قالب گفته میشود.
_ ضد آب و رطوبت و بسیار سبک است و وزن پایینی دارد.
_ نصب کردن و برداشتن آن به راحتی انجام میشود و از آن تا ۲۵ مرتبه می‌توان استفاده کرد.
۶. قالب یوبوت
عوامل بسیار موثر در قیمت گذاری قالب یوبوت
خرید قالب یوبوت بسیار مقرون به صرفه است، چرا که این قالب از پیچیدگی خاصی در ساختار برخوردار نیست. آن چه که در قیمت قالب سقف یوبوت تاثیر گذار می باشد، ارتفاع قالب بوده، هم چنین از دیگر عوامل تاثیر گذار بر قیمت قالب یوبوت متراژ پروژه است.
۷. قالب وافل
اجرای قالب گذاری وافل به چه گونه‌ای است:
اجرای قالب وافل ساده بوده و نیاز به تجهیزات خاصی ندارد. به طور کلی مراحل اجرای سقف وافل شامل: زیر سازی سقف، چیدن قالب‌های وافل، آرماتوربندی سقف، بتن ریزی و قالب برداری است.
انواع قالب بندی‌ها بر اساس موقعیت مکانی
قالب بندی‌ها با شکل و مصالح مختلف را می‌توان در بخش‌های متفاوتی از اسکلت ساختمان اجرا کرد.
_ قالب بندی فونداسیون
_ قالب بندی ستون
_ قالب بندی تیر
_ قالب بندی دیوار
_ قالب بندی سقف
رایج‌ترین اصطلاحات اجرای قالب بندی
۱. سه گوش: قطعه چوب باریک با مقطع مثلثی است که برای پخ نمودن گوشه‌های عضو بتنی در گوشه‌های قالب استفاده میشود و گوشه‌های تیز آسیب پذیر هستند.
۲. زبانه آزاد: نوار باریک با جنس چوب است که در شکاف عرضی موجود در محل درز دو قطعه مجاور چوبی قرار داده میشود و موجب محکم شدن آن‌ها به یکدیگر می‌گردد.
۳. روکش قالب: ورقه‌های نازکی از جنس پلاستیک چوب یا فیبر هستند که در رویه قالب یعنی سطحی که با بتن در تماس است کوبیده میشود و سطح بتن را صاف می‌کند.
۴. تخته کوبی رویه قالب: آن قسمت از قالب که بطور مستقیم با بتن تماس دارد.
۵. کلاف قالب: سیم یا پیچی است که دو قطعه مقابل را به یکدیگر متصل نموده تا از باز شدن آن‌ها جلوگیری کند.
۶. پشت‌بند: قطعه چوبی است که به صورت افقی و یا قائم برای سخت کردن قالب به پشت آن کوبیده میشود.
۷. دریچه نظافت: برای تمیز کردن کف قالب ستون، دریچه‌ای در پایین آن نصب می‌کنند که رایج به دریچه نظافت است.
۸. پشت‌بند قائم: به اعضای قائمی تلقی میشود که در پشت قالب وجود دارند و کلاف‌های قالب از دور یا میان آن‌ها عبور کرده و مهارهای مایل نگهدارنده قالب دیوار نیز به این اعضا تکیه می‌کنند.
۹. دستک: یک عضو فشاری است.
۱۰. کمرکش: به چهار تراشه‌ای گفته میشود که به صورت افقی در پشت‌بندهای قائم نصب شده و مهارهای مایل به آن‌ها تکیه می‌کنند. سختی طولی قالب نیز توسط کمر‌کش‌ها زیادتر میشود.
۱۱. تکیه گاه مهار یا پابند: به قطعه چوبی گفته میشود که برای تامین نقطه اوتکا بر روی قطعه اصلی نصب میشود.
۱۲. مهار مایل: یک عضو فشاری است که برای نگه داشتن تعادل قالب، به صورت مایل در پشت آن قرار داده میشود.
۱۳. لقمه: قطعه کوچک بتنی است که ما بین میلگردها و قالب قرار می‌گیرد. برای تامین فاصله مناسب برای پوشش بتن روی میلگرد استفاده میشود.
۱۴. پاخور، رامکا: برای قرار گیری لبه پایینی قالب اصلی در محل خود، قبل از قرار دادن قالب، باید قالب‌های کوچک موقت در محل دقیق دیوار یا ستون قرار داده شود و پس از گیرش بتن، این قالب‌ها را باز کرده و قالب اصلی در محل خود قرار داده میشود.
۱۵. یوغ: حلقه‌هایی که محیط قالب‌های گرد را در بر می‌گیرد و از باز شدن آن‌ها جلوگیری می‌کند.
۱۶. مهار، چپ و راست: یک قطعه چوبی مورب برای مهار قالب است.
۱۷. پایه: شمع سبکی به طول در نظر گرفته شده.
نکات بسیار مهم و کاربردی در قالب بندی
_ در انتخاب نوع قالب از نظر جنس باید به نوع پروژه و بودجه در دسترس توجه شود و باتوجه به اینکه قالب بندی هزینه‌های بسیاری دارد. صفحات و اندازه قالب‌ها بايد به طور کامل به هم چسبيده و متصل شوند تا از خارج شدن شيره بتن، كه باعث ايجاد حفره‌هايي در سطح بتن مي‌شود یا از کرمو شدن و خرابی بتن جلوگيری شود.
_ قبل از بتن‌ريزی قالب‌ها را بايد در تمامی جهت‌های عمودی و افقی، كنترل کرده و از استحكام پشت‌بندها، دستک‌ها و تيرهای نگهدارنده قالب مطمئن شد.
_ در موقع بتن‌ريزی قالب‌ها را بايد پيوسته كنترل و در صورت نیاز آن‌ها را تنظيم و يا تقويت كرد.
_ قبل از بتن‌ريزی باید كليه قسمت‌های داخلی قالب را كنترل کرد و قالب ها از هر گونه اشيا اضافي، همانند خرده‌های چوب پاک شوند.
اگر ارتفاع بتن‌ريزی بيش از ۵/۱ متر باشد بايد از وسایلی مانند:
_ ناودان‌های فلزی يا لوله‌های لاستيكی استفاده كرد، تا از جدا شدن دانه‌های شن و ماسه و دوغاب سيمان از هم جلوگيری شود.
_ در زمان ويبره كردن بتن بايد انتهای ويبراتور تا حد پايين بتن پايين تا حداكثر ۲۰ سانتی‌متر برود.
_ ويبره كردن بتن ريخته شده قبلي در صورتی كه بتن به حالت پلاستيكی درآيد برای بتن ضرری نخواهد داشت.
_ هنگامی كه بتن‌ريزی با پمپ و ته قالب انجام میشود بايد توجه داشت كه پر كردن قالب از بتن با سرعت زياد صورت گيرد تا از سخت شدن آن قبل از پر شدن قالب جلوگيری شود.
برخی مزایای قالب آجری
_ از لحاظ قیمت، بسیار مناسب و ارزان است که این موضوع در استفاده از آن تاثیر زیادی دارد.
_ از دسترسی آسانی برخوردار است.
_ نصب آن نیز به شدت راحت و بی دردسر است.
۳ عیب قالب آجری
_ به دلیل نفوذ آب در آن، بسیار آسیب پذیر است.
_ استحکام بالایی ندارد و این یک ضعف بزرگ انتخاب میشود.
_ معمولا بتن ریزی با قالب آجری، باعث برهم خوردن تراز بتن میشود.
انواع قالب بندی بر اساس اجزای ساختمانی
_ قالب بندی دیوار
_ قالب بندی تیر
_ قالب بندی ستون
_ قالب بندی فوندانسیون
_ قالب بندی سقف
ترتیب و روش برداشتن قالب بندی‌ها
_ قالب‌های عمودی برای سکوها، دیوارها و تیرهای بزرگ برداشته می‌شوند چون هیچ باری را تحمل نمی‌کنند.
_ بعد از اجرای دال‌ها قالب‌های زیرین برداشته می‌شوند.
_ در آخر نیز تیرها و پایه‌ها، پس از گذشت زمان مجاز برداشته می‌شوند.
_ تمامی فعالیت‌های مرتبط به بتن‌ریزی نیازمند قالب بندی و آرماتورگذاری است. باید در نظر گرفت که قالب بندی و آرماتورگذاری حدود ۳۰ تا ۷۰ درصد از مجموع هزینه‌ی اجرا و پیاده سازی بتن را در بر می‌گیرد. در بتن ریزی محدود اکثرا از قالب‌هایی استفاده میشود که چوبی است. زیرا پس از عملیات این قالب‌ها کاربردی نخواهند داشت.
معایب برتر قالب‌های فلزی نسبت به قالب‌های چوبی
_ اجرا کردن و جمع کردن سریع قالب‌ها
_ ایجاد سطوح صاف برای بتن ریخته شده در قالب‌ها
_ مقاومت و عدم احتراق
_ عمر بسیار زیاد
_ کم کردن مدت عملیات اجرایی به علت پیش ساخته بودن قطعات
_ امکان تغییر سریع ظرفیت و مقاومت قالب
_ و غیره
استانداردهای قالببندی فلزی در اجرا
ابعاد و اندازه‌های این قالب‌ها باید مضربی از ۵ باشد. و اصلا نیازی به سفارش کردن و از قبل طراحی آن وجود ندارد، چون در بازار یافت می‌شوند. طراحی قالب‌ها به نوعی است که به آسانی حمل می‌شوند. سطح این نوع قالب‌ها از ورق آهن سیاه به قطر ۳ میلی‌متر است. با توجه به میزان بارهای وارد بر آن، به وسیله ی تسمه‌هایی از ورق به قطر ۳ یا ۴ میلی‌متر تقویت میشود.
دسته‌بندی انواع جک در سازه
_ جک سقفی
_ جک مهاری
منظور از داربست مدولار چیست؟
با توجه به ارتفاع و سنگینی نسبی قالب‌های فلزی، به کار بردن داربست‌های مدولار اجرای کار را ساده می‌کند و کار بسیار ساده میشود. چند قطعه مدولار از پیش ساخته را باید بهم وصل کنیم تا به اندازه‌ای که هدفمون هست، برسیم.
برخی اعضای ایجاد کننده داربست مدولار
۱. اعضای قائم و ستونی
این اعضا دارای طول‌های متفاوتی از ۱ تا ۳ متر هستند که می‌توانیم حتی آن‌ها را افزایش دهیم. افزایش آن‌ها با پین‌های واسط انجام میشود. نصب عضو قائم روی پایه‌ی قابل تنظیم موجب میشود سطح اوتکا بالاتر برود و امکان تنظیم دقیق ارتفاع توسط پیچ ها اجرا و تهیه شود.
۲. اعضای افقی داربست
قطعات افقی با طول هایی که ثابت نیستند از ۷۵ تا ۲۹۵ سانتی‌متر موجود هستند. در بخش ابتدایی و انتهایی یک عضو افقی فرم های مناسبی جهت اتصال به عضوهای قائم و بعد از اینکه اعضای افقی در مکان‌های در نظر گرفته شده قطعات قائم قرار گرفت، باید استحکام آن‌ها به یکدیگر توسط گوه‌هایی اتصال شوند.
۳. قطعات قطری
این قطعات متناسب با ابعاد اعضای قائم و افقی به کار می روند. طول این اعضا ۱۷۰ تا ۳۶۰ سانتی‌متر است. تعادل و همسانی داربست توسط نصب قطعات قطری در دو جهت عمود بر هم برقرار میشود.
۴. سکوی کار
سکوی کار به منظور عبور کارگران و مهندسان و مجریان و نیز قرار دادن ابزار و تجهیزات سبک روی داربست فلزی ساخته شده که نصب راحت و آسانی هم دارد.
اجرای قالب بندی فونداسیون
_ در سیستم قالب بندی فونداسیون از پنل‌های قالب بندی جهت اجرای فونداسیون‌های بتنی، سکوها و غیره استفاده میشود.
_ به کمک سایزهای مختلف موجود قالب‌ها، می‌توان پنل‌های قالب بندی را در اشکال مختلف با توجه به نوع و نقشه سازه در فونداسیون ایجاد کرد.
_ با توجه به ضخامت دیوار و فشار بتن می‌توان از قطعات تکمیلی مانند، انواع میان بلت برای حفظ مقاومت استفاده نمود.
_ اولین اقدام در اجرای یک پروژه گود برداری شروع عملیات قالببندی فونداسیون است. برای این امر، ابتدا خطوط، آکس‌بندی و حدود قالب فونداسیون در روی زمین، خط کشی و میخ‌گذاری شده و سپس عملیات قالب بندی فونداسیون شروع میشود. برای قالب بندی فونداسیون از قالب‌های آجری، چوبی یا فلزی استفاده می‌گردد.
نكات اصلی هنگام اجراى قالببندی آجرى
_ آجر چينى پى يكنواخت بوده و سطح صاف و بدون سوراخ در بدنه‌ى داخلى قالب ايجاد می شود.
_ براى پر كردن پشت قالب آجرى، از خاک مناسب استفاده شود. بهتر است كه يک لايه‌ى نازک سيمانكارى در بدنه‌ى داخلى قالب انجام و در غير اين صورت از پلاستيک استفاده شود.
تراز كردن در اجرای قالب بندى فونداسيون
قالب آجرى در هنگام آجر چينى ديواره‌اى میشود. كه در هر ردیف از آجر چينى با ريسمان‌كشى، به طور کامل تراز چيده شوند، تا سطح بالايى شده و قالب آجرى نيز، به صورت تراز اجرا گردد. نیاز است پس از نصب شمشه‌ها ابتدا و انتهاى ديواره جهت آسانی در تراز کردن سطح روى قالب آجرى شيلنگ تراز خط نشانه‌هاى تراز مربوطه قالب، را علامت گذارى كرد.
نکات بسیار مهم در قالب بندی فونداسیون
مشخص کردن کیفیت قالب بندی و مصالح با توجه به نما یا غیر نما بودن فونداسیون:
_ شاقول بودن فونداسیون
_ رعایت ابعاد فونداسیون
_ رعایت کاور آرماتورها در فونداسیون
_ فیکس و مستحکم بودن قالب‌ها
_ درزبندی مناسب بتن برای جلوگیری از در رفتن شیره بتن و کرمو شدن
_ استفاده از روغن قالب برای افزایش کیفیت سطح بتن و دوام بیشتر قالب‌ها
راهکار کاهش هزینه‌های ساخت و اجرای قالب بندی در سازه بتنی
_ برای کل پروژه از یک الگوی قالب بندی واحد استفاده کنید. این کار باعث می شود کارگران کار با قالب‌ها را سریع تر و راحت تر یاد بگیرند و هزینه های مواد مورد نیاز قالب بندی نیز کاهش یابد.
_ برای تمام تیرها و تیرچه ها از عمق یکسان استفاده کنید، زیرا عمق های متفاوت منجر به افزایش قیمت فولاد و بتن مصرفی خواهند شد.
_ قالب ها را پس از هر بار استفاده باید تمیز کرد و در جای مناسب نگهداری نمود. همچنین باید به آن ها روغن زد و در صورت آسیب دیدگی نسبت به تعمیر اقدام کرد.
_ اگر برای قالب بندی از چوب استفاده شود، این چوب باید با کم ترین مرغوبیت نیازهای اصلی قالب نظیر سختی، استحکام و شرایط سطحی را تامین کند.
_ برای ساخت، اجرا و قطعه بندی قالب‌ها باید از روش‌های استاندارد و اصولی استفاده شود تا سرعت و کیفیت اجرای کار بالا رود.
_ هنگام طرح ریزی قالب ها باید تمام جزئیات مربوط به قطعات و اجزای آن ها مد نظر قرار گرفته شوند. اتوکد قالب بتن و نقشه‌های معماری کمک بسیاری در این خصوص خواهند کرد.
مساحت و کاربرد ورق‌های کاربردی در قالب
مساحت ورق های چند لایه زیاد است، از این رو به منظور پوشش دال ها بهتر است از این ورق ها استفاده شود، در این صورت هزینه‌های اجرا کاهش پیدا خواهند کرد. طراحی و ساخت قالب‌ها باید به نحوی باشد که به سرعت بتوان آن‌ها را نصب یا باز کرد، در این صورت به طور چشمگیر در وقت و هزینه صرفه جویی خواهد شد. اگر قالب‌ها را بتوان با امکانات موجود جا به جا نموده و حمل کرد، قطعا هزینه‌های حمل و نقل کاهش پیدا می‌کنند.
برای طراحی داخلی، طراحی نقشه و طراحی نما ساختمان می توانید سفارش خود را به صورت آنلاین در سایت ما ثبت کنید!!
