همه چیز درباره معماری ژاپن

معماری در ژاپن همانند چین از گودال‌های (چاله) اولیه آغاز می‌شود و ساختمان‌های ساده با بام کاهگلی و بر روی پایه‌های خیزرانی محدود می‌گردید. معماری این سرزمین قطعاً بایستی همگون با اقلیم آن باشد که چنین امری صورت‌گرفته است؛ یعنی وجود جنگل‌های بسیار و همچنین بارش باران دو عامل هستند که نقش اساسی در معماری، به‌ویژه استفاده از مصالح داشته‌اند، کاربرد چوب به‌عنوان مصالح اصلی و ایجاد سقف‌های شیب‌دار در مقابل باران‌های سیل‌آسای آن سرزمین حائز اهمیت است. نمونه‌های خانه‌های اولیه (گودالی) از دوره «یایویی» یافت شده‌است.

معماری ژاپن همانند سایر هنرها مثل نقاشی و پیکرتراشی از مدل‌های چینی پیروی کرده که سبک دوره تانگ را می‌توان از روی مجموعه‌های معابدی مانند «هوریوجی»، «کندو» یا «تودای‌بی» که هنوز در ژاپن پابرجا هستند، بازسازی نمود.

موقعیت جغرافیایی  این کشور آسیای شرقی

مجمع‌الجزایر ژاپن که در فراسوی کرانه‌های شرقی قاره آسیا قرار دارد، در قوس باریکی به طول ۳۸۰۰ کیلومتر بین عرض‌های شمالی ۲۵ و°۲۰ تا ۴۵/۳۳ ممتد است. این مجمع‌الجزایر مشتمل بر چهار جزیره اصلی و تقریباً ۳۹۰۰ جزیره کوچک‌تر می‌باشد. هُنشو، هکایدو، کیوشو، شیکوگو، چهار جزیره اصلی این کشور هستند.

آب‌وهوای ملایم، به دلیل قرارگرفتن در منطقه معتدله در تابستان و آب‌وهوای سرد در بعضی مناطق در زمستان، وضع طبیعی و شگفت‌انگیز سرزمین ژاپن نمایانگر تباینی با آب‌وهوای نسبتاً دلپذیر آن است. خط ساحلی این کشور سنگستانی و شامل بنادر کوچک ولی عالی می‌باشد. کوهساران، دره‌ها، رودخانه‌های تند آب و دریاچه‌های آب زلال از دیگر پدیده‌های طبیعی است. مساحت کوه‌ها ۷۱% بوده که فوجی بلندترین آن مبدأ بسیاری از الهام‌ها و دلپذیرترین آسایشگاه‌ها در جوار چشمه‌های آب گرم معدنی برای مردم ژاپن می‌باشد.

آفتاب تابان چشم اندازه‌های زیبا و افسانه‌ای مانند دریاچه‌های کوهستانی پرازآب برف، گردنه‌های صخره‌ای و رودخانه‌های گردابی، قلل ناهموار و آبشارهای باوقار، خصوصیاتی می‌باشد که بیشترین تأثیرات طبیعی در هنر ژاپن را برجای گذاشته‌است.

رابطه معماری ژاپن با طبیعت

معماری ژاپن پیوندی عمیق و منطقی با طبیعت برقرار کرده است. تقریباً تمام مواد ساختمانی ریشه گیاهی دارند. چون که درجه حرارت، آب‌وهوای مرطوب باعث گردیده که ۹۰% جزایر ژاپن تحت پوشش گیاهی قرار گیرند. الوارهای گونه‌های به‌خصوصی همانند گیاهان مخروطی همچون سدر، کاج، سرو صنوبر برای ساخت اسکلت و استخوان‌بندی ساختمان و از درختانی برگ‌ریز چون بلوط و شاه بلوط برای تزئینات منزل در معماری سنتی استفاده شده‌است.

کاغذ ساخته‌شده‌ی درخت توت برای کاغذ درب‌های کشویی (شوجی) مورداستفاده قرار می‌گرفت. چوب خیزران برای دیوارهای خراطی‌شده که روی آن را ترکیبی از خاک رس، ماسه و کاه می‌پوشاند. بوریا (کف‌پوش) تاتامی مهم‌ترین کف‌پوشی بود که از پوشال برنج کوبیده‌شده و در درون بوریای بافته‌شده از نی قرار می‌گرفت، به کار می‌رفت. از سنگ در پی و پایه‌ی  ستون‌های چوبی استفاده می‌کردند. از گل رس استفاده‌های فراوانی می‌شد، علاوه بر کاربرد در روکش دیوارها، برای ساخت یک نوع کاشی جهت سقف نیز مورداستفاده قرار می‌گرفت.

خصوصیات و مشخصات معابد در ژاپن

معماری ژاپن دارای انواع معابد، قصرها، مقابر (آرامگاه) و منازل شخصی است. معماری خانه ژاپنی ویژگی خاصی دارد و در کنار آن معماری معابد  از جمله بودایی و شینتو هم دارای اصول و قواعد مخصوص به خود هستند. البته ناگفته نماند که با ورود آیین بودا در سال ۵۵۲ میلادی بسیاری از سنت‌های کهن ژاپن، از هم گسست. اکثر هنرهای ژاپنی با هنرهای چینی در هم آمیخت، به‌ویژه در معماری این اتفاق چشمگیرتر است.

۱. پیروی معابد بودایی ژاپن از مدل‌های چینی

با ورود معابد بودایی معابدی هم برای پیروان این دین پدیدار شدند و معماری بودایی این کشور چنان از مدل‌های چینی پیروی کرد که سبک گمشده دوره تانگ را می‌توان  از برای مجتمع‌های معابدی مانند هوریوجی بازسازی نمود. از طرفی با قبول آیین بودا، ساخت تپه‌های تدفین از میان رفت و معابد جایگزین آن‌ها گردید. زمین ساختمانی این معابد را طوری انتخاب می‌کردند که معبد از جهان دنیوی متمایز باشد، اما درعین‌حال آن‌ها را نزدیک محل اقامت مردم می‌ساختند، تا آن‌ها به‌راحتی بتوانند به معابد رفت‌وآمد کنند و ساخت معابد بیست سال وقت لازم داشت، مانند «هوریوجی» در جنوب غرب «نارا» و در نزدیکی «ایکاروگا» می‌توان نام برد.

لازم به ذکر است که دسترسی به معابد یا انتخاب زمین معبد که توسط مکاتب سری و مخفی بودایی مثل فرقه‌های تیدای و شینگون عصر هیان و فرقه‌ی ذن در قرون‌وسطی انجام می‌گرفت. اکثر این فرقه‌ها معبدهایشان در دل کوه مخفی بود احتیاجی به حیاط نداشتند. معبد «هوریوجی» یک معبد کوهستانی بود که متعلق به سبک شینگون است؛ سقف آن به‌صورت یک شیروانی پنج طبقه می‌باشد و همچنین با یک سالن اصلی که در قرن ششم آن را ساختند.

ساخت شیروانی‌های سه‌گوش برای معابد خود یک از علایم فرقه بودایی است که در قرن دهم این شیروانی‌ها را پنج طبقه می‌ساختند.

طراحی معابد بودایی در دوره‌های بعد

در دوره‌های بعدی طراحی معبد طوری بود که نخست فضای آن بزرگ‌تر باشد و دوم تندیس بودا طوری در وسط قرار گیرد که عبادت‌کنندگان بتوانند دور آن حلقه بزنند. از سری‌کارهایی که در این جا انجام شد، بام‌های دولایه است؛ به‌طوری‌که بام حقیقی در زیر بام دوم قرار می‌گرفت. در اواخر قرن دوازدهم میلادی دو نوع سبک جدید معماری معابد رواج یافت: ۱. ذن شویر، ۲. تنجیکویو.

ساخت سنتی ژاپنی ساخت معبد به‌عنوان «وای یو» شناخته شد و به‌تدریج فاصله میان سه سبک مزبور از بین رفت و بعدها می‌توان ترکیبی از سه سبک را دید. برای مثال ویژگی‌های سبک ذن شویو عبارت‌اند از:

الف) ظرافت ساختمانی

ب) ستون‌های دور معبد

ج) ایجاد یک پنجره یا قاب چوبی

۲. آشنایی با معماری معابد شینتویسم

شینتو یکی از آیین‌های باستانی ژاپن است که اکنون پیروان بسیاری دارد. معابد شینتویی دارای معماری خاصی هستند. برای مشاهده ساختمان ژاپنی به اخص واژه، باید به معابد شینتو ژاپن اشاره نمود. این معابد به‌طور معمول هر بیست سال یک‌بار از بین می‌رفتند و رونوشت‌هایی برابر اصل به جای آن‌ها می‌ساختند.

بزرگ‌ترین معبد شینتو کدام بوده و چه ویژگی‌هایی دارد؟

معبد ایذه بزرگ‌ترین معبد آیین شینتو می‌باشد. این مرقد در زمینی به مساحت ۱۱۵×۵۰  مترمربع را در بر می‌گیرد و با چهار پرچین متحدالمرکز حصاربندی شده است. شودن (بنای اصلی معبد) روی صفحه‌ای با ستون‌های چوبی بنا شده و بام کاهگلی دارد. ستون‌های جسیم زرین‌فام که از درخت سرو است. بدنه یا دیوار از همان چوب ولی به‌قدری صیقل خورده‌اند که به سطوحی بی‌نقص تبدیل شده‌اند و رنگ بافتشان تضادی دلنشین با شن‌های پخش شده در حیاط این مجموعه مقدس به وجود آورده‌اند.

بام کاهگلی، شیوه مخصوص هنرمند ژاپنی، از یک عنصر کارایی ساده به عنصری تغییر شکل داد که زیبایی کل بنا را تابع خود کرد. کاهگل که در مراحل مختلفی دود داده می‌شد، به‌صورت بسته میانی، لایه‌لایه و بااحتیاط روی‌هم قرار می‌گرفت و تعداد لایه‌ها از سمت قرنیز به سمت تیرک افقی بام کم می‌گردید. سپس خط پشت‌بام، با استفاده از عناصر تزئینی (چیگی) تیرهای عمودی در نقطه تلاقی شیروانی‌ها، وزنه‌های چوبین استوانه‌ای که عمود بر دیرک افقی می‌شدند، بالاتر می‌بردند.

تکرار پژواک بخش‌های مختلف بنای اصلی وابسته، پژوهشی آرام در عرصه شکل موزون به شمار می‌روند. این معبد و سایر معابد ازاین‌گونه با محیط طبیعی خود، بیان خاص وقاری است که به‌سادگی فوق‌العاده تناسب‌ها، بافت و شکل‌های دقیقاً برگزیده معماری تأکید دارد.

۳. زیارتگاه‌های ژاپنی محل نگه‌داری اشیا

در ژاپن بناهایی به نام هاشیرا وجود دارد که از قدیم برای نگه‌داری اشیا می‌ساختند. از جمله آن‌ها ستون‌هایی است که دست‌ساز و سمبل حاصلخیزی‌اند. ازاین‌گونه زیارتگاه‌ها می‌توان «اُمیوا» و «میاره» اشاره کرد که در هریک از آن‌ها اشیایی نگه‌داری می‌شود.

زیارتگاه‌ها معمولاً از بخش عمده تشکیل شده‌اند:

۱. محراب

۲. سالن عبادت

۳. دالانی مرتب با دو فضای فوق

بام مرکبی که این سه فضا را به هم مرتبط می‌کرد، نمونه‌ای سبک «گونیکونوک» است. برای نمونه می‌توان به معبدی از این نوع بناها در «نیککو» اشاره نمود. زیارتگاه‌های ژاپنی از نظر شکل کلی شباهت‌های قابل‌توجهی باهم دارند، ولیکن می‌توان در آن‌ها تفاوت‌های جزئی هم یافت. زیارتگاه بزرگ ایزومو که در سال ۱۷۴۴ میلادی ساخته شده سبک معماری شینتویی را حفظ نموده است.

۴. معماری خانه‌ها در این کشور چگونه است؟

خانه‌ی ژاپنی اعم از محقرانه یا باشکوه تا همین اواخر مطابق اصول ساختمانی و هنری معابد شینتو و چایخانه طراحی می‌گردید. خانه‌ی ژاپنی، تقریباً همیشه ارتباطی فشرده با محیط اطرافش دارد و به عبارتی بر خلاف معماری ایرانی برون‌گرا است. همچنین در هرجا که میسر باشد، در داخل یک باغ حصاربندی شده، با پرچین‌های خیزرانی که خود یک عنصر زیبایی‌آفرین می‌باشد، قرار داده‌ شده‌است. بدین ترتیب، حتی در شلوغ‌ترین محیط‌ها، گونه‌ای احساسی خلوت و صمیمیت به ساکنانش القا می‌کند. یک‌نواختی و هماهنگی تناسب‌ها با استفاده از زیرانداز (تاتامی) سنتی به‌عنوان واحدی برای ابعاد اتاق‌ها تأمین می‌شود.

این ساختمان‌ها اساساً از چند تیر عمودی تشکیل می‌شود که بام را روی خود نگه داشته‌اند. دیوارها به‌جای آن که نقش باربر را داشته باشند، به‌صورت تیغه‌های چوبی درآمده‌اند و کشویی حرکت می‌کنند. این تصور، تئوری معماری غربی را دستخوش انقلابی کرد.

اتاق و مراسم چای‌خوری ژاپنی

نفوذ آیین «ذن» از مرزهای نقاشی بسی فراتر رفت و در دوره‌ی «آشیکاگا» به پیدایش چای‌خوران (چایونو) کمک کرد. این رسم یگانه، دریچه تازه‌ای برای عرضه محصولات هنرمندان و صنعتگران ژاپنی و در اندک زمانی بدل به نهاد اجتماعی بزرگ شد که در اختیار اشراف قرار گرفت. در باغ‌های این دوره چایخانه مخصوص می‌ساختند. اتاق چای بسیار کوچک و دارای سادگی  بسیار خاصی بود.

حتی نمای بیرونی آن را طوری طراحی کرده بودند که با فضای طبیعی باغ متناسب باشد. غالباً یک راه سنگ‌فرش از میان قندیل‌های خزه‌ی پوشیده‌ی سنگی می‌گذشت و به یک درب می‌رسید که مهمانان پس از شستن دست‌هایشان در یک چشمه طبیعی، از درگاه کوتاهی وارد می‌شدند. در آنجا میزبان و گروه چهارنفره مهمانان در فضایی آکنده از سادگی بی‌پیرایه، کنار هم می‌نشستند؛ این اتاق برای ایجاد احساس صمیمیت بود. شکلی چهارگوش داشت و تنها شکستگی‌اش شاه‌نشینی با یک نقاشی تزئین‌شده، بود.

در تزئین اتاق سعی بر احترام بر طبیعی رعایت می‌شد. اتاق را از چوب رنگ نشده می‌ساختند. تیرهای نگهدارنده، را طوری می آراستند که شکل طبیعی خود را از دست ندهد؛ همچنین گردی و گره های طبیعی خود را داشته باشد بقیه سطوح چوب را به‌قدری میساییدند و صیقل میدادند که زیبایی رگه ها و بافت های چوب ظاهر می‌شد. سادگی، رنگ، لعاب و بافت ظروف احساس معصومانه ای به نمایش میگذاشت.

کن (مدولار فضاهای ژاپنی)

در معماری ژاپنی مقیاس یا پیمونی وجود دارد که بر اساس آن ساختمان را بنیاد می‌گذارد. شاکو واحد اندازه‌گیری سنتی ژاپن می‌باشد که در اصل از چین آمده‌است. این واحد تقریباً معادل پای (فوت) انگلیسی بوده و قابل تقسیم به واحدهای اعشاری است. کن واحد دیگر سنجش در نیمه دوم قرون‌وسطی در ژاپن بود، این واحد در ابتدا برای فاصله‌ی بین دو ستون به کار می‌رفت. کن اندازه‌های مطلق و غیرمشروط بود. این واحد نه‌تنها برای سنجش ابعاد و فضاها بلکه به‌صورت مدولی زیبا در سازه، مصالح و نمای معماری به‌کاررفته و به آن‌ها نظم می‌بخشید.

روش‌های طراحی شبکه مدوله کن

دو روش طراحی با شبکه‌ی مُدوله‌ی کن توسعه یافت: الف) روش ایناکا – ما: شبکه کن (۶ شاکو) فواصل آکس تا آکس ستون‌ها را مشخص می‌کرد؛ بنابراین اندازه مقرر حصیر کف اتاق تاتامی (۳×۶ شاکو یا ۱× ½ کن) به‌خاطر احتساب ضخامت ستون‌ها فرق می‌کرد. ب) کیوما: حصیر کف ثابت باقی می‌ماند (۶/۳۰×۱۵ شاکو) و فاصله ستون (مدول کن) بر حسب اندازه اتاق بین ۶/۴ تا ۶/۷ تغییر می‌نمود.

ابعاد اتاق توسط تعداد حصیرهای کف آن تعیین می‌شدند. اندازه‌ی حصیر کف در اصل برای جای‌دادن به دو انسان در حالت نشسته یا یک انسان در حالت خوابیده طراحی می‌شد. ارتفاع سقف شاکو برای هر اتاق برابر است: ۰/۳ (تعداد حصیرهای موجود در آن اتاق) در نمونه‌ی خانه ژاپنی کن، سازه و همچنین ردیف اتاق‌های تو در توی الحاقی را تنظیم می‌کند. اندازه نسبتاً کوچک مدول به فضاهای مستطیل شکل امکان می‌دهد که آزادانه به‌صورت خطی، نامنظم یا مجموعه‌ای آرایش یابند.

از دیگر فضاهای معماری ژاپن می‌توان به کندو که تالاری طلایی و از معماری چینی تقلید شده‌است، اشاره کرد.

ویژگی‌های اصلی معماری در این کشور

الف) خانه‌هایشان را از چوب می‌سازند،

ب) طبقات ساختمان به‌ندرت از یک تا دوطبقه فراتر می‌روند،

پ) ثروتمندان به دلیل آتش‌سوزی‌های پیاپی و اوامر مکرر دولت سقف کاخ‌های چوبین خود را از سفال می‌پوشانند. همچنین ازآنجاکه از داشتن عمارت بلند آسمان‌خراش محروم هستند، در ساختن خانه عریض‌وطویل می‌کوشند؛ هرچند که بنابر یک فرمان امپراتوری، وسعت مسکن نباید از ۲۰۰ مترمربع بیشتر باشد.

نکته: کاخی که از یک عمارت تشکیل شده‌باشد، در ژاپن نادر است. هر کاخ معمولاً شامل یک ساختمان اصلی و چند ساختمان فرعی می‌باشد؛ راهروهایی سرپوشیده این ساختمان‌ها را که برای واحدهای متفاوت خانواده گسترده شده‌اند؛ به یکدیگر می‌پیوندند.

برای طراحی داخلی، طراحی نقشه و طراحی نما ساختمان می توانید سفارش خود را به صورت آنلاین در سایت ما ثبت کنید!!