آشنایی با جزئیات درب و پنجره در ساختمان
در نقشه‌های کارگاهی انواع درب و پنجره باید قبل از شروع به ساخت از طرف پیمانکار برای تصویب به دستگاه نظارت ارائه شوند. این نقشه‌ها باید شامل جدول درب‌ها، پنجره‌ها، قاب‌ها و چارچوب‌های درب‌ها و پنجره‌ها، یراق‌آلات و تمامی اتصالات درب و پنجره باشند. همچنین این نقشه‌ها باید شامل جزئیات ساخت درب و پنجره بوده و از لحاظ صحیح بودن ابعاد و اندازه‌ها و هماهنگی قسمت‌های اتصالی، بررسی و کنترل شده باشند.
انواع درب‌ها و پنجره‌های ساختمان
به‌طورکلی درب و پنجره بخشی از دیوار است که به‌منظور تأمین رفت‌وآمد، عبور نور، و تبادل هوای اتاق با محیط خارج پیش‌بینی می‌گردد. درب‌ها و پنجره‌ها ممکن است از فلز، چوب، پلاستیک، شیشه و یا مصالح دیگر ساخته شوند. درب‌ها و پنجره دارای انواع مختلفی هستند؛ در ادامه برخی از نمونه‌های آنها شرح داده شده است:
درب و پنجره باز شوی لولایی: عبارت است از درب و پنجره‌ای که محور لولاهای آن روی یکی از یال‌های محیطی لنگه بازشو واقع شده باشد.
پنجره بازشوی محوری: در این نوع پنجره‌ها محور لولاها داخل لنگه بازشو واقع شده است.
پنجره ثابت: پنجره ثابت پنجره‌ای است که دارای هیچ‌گونه لبه بازشو نباشد.
درب‌ها و پنجره‌های بازشو کشویی: عبارت است از درب‌ها و پنجره‌هایی که حرکت لنگه متحرک آنها در امتداد یکی از یال‌های لنگه متحرک باشد.
قسمت‌های مختلف درب و پنجره
قاب: قاب یا چارچوب قسمتی است که لنگه‌های درب‌ها و پنجره‌ها اعم از ثابت یا بازشو در آن قرار می‌گیرند.
لنگه: لنگه قسمتی از درب یا پنجره است که در قاب مستقر شده و می‌تواند ثابت یا متحرک باشد.
بائو: اعضای قائم لنگه درب‌ها یا پنجره‌ها را بائو گویند.
وادار: وادار، تقسیم‌کننده‌ی لنگه درب یا پنجره به دو یا چند قسمت است که به‌منظور کوچک کردن ابعاد شیشه یا زیبایی پیش‌بینی شده است.
پاسار: اعضای افقی لنگه درب و پنجره را پاسار می‌گویند.
پاخور: به یال پایینی لنگه درب یا پنجره گفته می‌شود که پهن‌تر از یال‌های دیگر بوده و به‌منظور جلوگیری از شکستن شیشه در مقابل ضربه پیش‌بینی می‌گردد.
آستانه: آستانه، یال پایین قاب درب یا پنجره است.
هدف از تعبیه‌ی شیشه‌خور در درب‌ها و پنجره‌ها چیست؟
شیشه‌خور، قسمتی از درب و پنجره‌است که شیشه در آن قرار می‌گیرد.
آبچکان: قسمتی از یال پایین لنگه پنجره بازشو است که برای هدایت آب باران به خارج پیش‌بینی می‌شود.
دماغه: جزء یا قسمتی از لنگه درب و پنجره را می‌گویند که در فصل مشترک لنگه‌های ثابت و متحرک قرار می‌گیرد و هدف از تعبیه آن هوابندی و جلوگیری از حرکت بیش از اندازه لنگه‌های درب یا پنجره نسبت به یکدیگر است.
کف پنجره: سطحی است که پنجره روی آن قرار می‌گیرد و ممکن است از فلز یا سایر مصالح بنایی از قبیل سنگ و موزائیک و غیره ساخته شده باشد.
زهوار: به‌منظور تزئین یا درزگیری و سهولت نصب شیشه روی درب یا پنجره به کار می‌رود.
یراق: جزئی از ملحقات درب و پنجره مانند لولا، دستگیره، بلبرینگ و مغزی که به‌منظور باز و بسته‌شدن و قفل‌کردن به کار می‌روند، یراق نامیده می‌شوند.
کتیبه: قسمتی از درب و پنجره را که ممکن است بازشو یا ثابت باشد و در قسمت بالای درب یا پنجره قرار می‌گیرد، کتیبه می‌نامند.
آشنایی با کارکرد درب و پنجره و انواع آنها
پنجره‌ها و درب‌ها انواع مختلف دارند و بر حسب کارکرد موردنیاز نوع به‌خصوصی از آنها را انتخاب و به کار می‌بریم.
درب‌ها و پنجره‌ها برحسب شرایط زیر دارای انواع مختلفی هستند:
محل قرارگیری و موقعیت
تعداد لنگه
جهت بازشو
مصالح
طریقه باز و بسته‌شدن
نحوه ساخت و مشخصات ظاهری
ابعاد و اندازه
مشخصات ویژه
۱. محل قرارگیری و موقعیت درب و پنجره
بر حسب محل و موقعیت قرارگیری باید خصوصیات متفاوتی را برای درب‌ها قائل شد.
در این گروه‌بندی درب‌ها را به چند دسته زیر تقسیم می‌نمایند:
درب‌های خارجی: درب ورودی ساختمان‌ها که از نظر مقاومت در برابر شرایط جوی و حفظ امنیت داخلی باید از استحکام لازم برخوردار باشد.
درب‌های داخلی: این نوع درب‌ها ارتباط مابین فضاهای مختلف ساختمان را تأمین می‌نماید. در مورد آن گروه از درب‌های داخلی که در جوار فضاهای سرویسی و یا به هر صورت مرطوب قرار دارند، بهتر است پیش‌بینی‌های لازم به‌منظور جلوگیری از پوسیدگی و فرسوده شدن زودرس آنها به عمل آید.
نکته: از جمله درب‌های داخلی می‌توان از درب کمدها نام برد که از سادگی بیشتری برخوردارند.
۲. تقسیم‌بندی درب‌ها بر اساس تعداد لنگه
از نظر تعداد لنگه نیز ، درب‌ها تقسیم می‌شوند. لنگه دوم درب‌های دولنگه‌ای معمولاً در مواقعی که نیاز به پهنای بیشتری برای ورود مثلاً واردکردن اثاثیه حجیم و بزرگ باشد، مورداستفاده قرار می‌گیرد.
۳. جهت بازشوی درب و پنجره چگونه است؟
درب‌های یک لنگه از نظر محل قرارگیری لولا به درب‌های راست (با دست راست به خارج باز می‌شوند) و درب‌های چپ (با دست چپ به خارج باز می‌شوند) تقسیم می‌گردند. معمولاً بازشو درب‌ها به‌طرف داخل است به جز محل‌هایی که از ۲۰ نفر بیشتر جمعیت داشته باشد که در این صورت به‌طرف خارج باز می‌شوند.
۴. انواع درب بر اساس مصالح مورداستفاده
در این مورد باید توضیح داد که، درب‌ها بر حسب محل به‌کارگیری و استحکام موردنیاز با مصالح متفاوتی ساخته می‌شوند.
ذیلاً رایج‌ترین انواع درب‌ها ذکر می‌گردد:
درب‌های چوبی: که معمولاً برای فضاهای داخلی مورداستفاده قرار می‌گیرند.
درب‌های فولادی: درب‌های فولادی باتوجه‌به استحکام معمولاً به‌عنوان درب‌های خارجی و ورودی ساختمان‌ها مورداستفاده‌اند.
درب‌های آلومینیمی: این نوع درب‌ها باتوجه‌به مقاومت زیادی که در برابر رطوبت دارند، معمولاً در فضاهای مرطوب مورد مصرف دارند.
درب‌های شیشه‌ای: این نوع درب‌ها که از شیشه‌های ضخیم و آبدیده ساخته شده‌اند، معمولاً در فضاهای تجاری و اداری و در مکان‌هایی که حفظ محرمیت داخلی موردنظر نباشد، پیش‌بینی می‌گردند.
درب‌های پلاستیکی: این نوع مصالح که به‌تازگی وارد ساختمان شده است، به‌سرعت جای مصالح مختلف را پر می‌کند. درب‌های ساخته شده از مقاطع P.V.C خصوصاً در مکان‌های مرطوب پیشنهاد می‌شوند.
۵. طریقه باز و بسته‌شدن درب و پنجره
درب‌های کشویی: به‌منظور جلوگیری از به هدررفتن فضایی که برای باز و بسته‌شدن درب موردنیاز است، درب‌های کشویی بهترین گزینه‌اند. این نوع درب‌ها را به علت سختی استفاده خصوصاً در مواقع اضطراری در مکان‌های عمومی مورداستفاده قرار نمی‌دهند. در کارگاه‌های صنعتی و کارخانه‌ها استفاده از درب‌های کشویی رایج تر است.
درب‌های آکاردئونی: این نوع درب‌ها نیز به‌منظور جلوگیری از به هدررفتن فضاها خصوصاً در مورد بازشوهای بزرگ تعبیه می‌گردند. این درب‌ها برای مکان‌های صنعتی و گاراژها مورداستفاده قرار گرفته و با لولای کناری و یا میانی طراحی می‌شوند.
درب‌های گردان: درب‌های گردان در مکان‌های با رفت‌وآمد زیاد مانند هتل‌ها و برای جلوگیری از تلفات حرارتی پیش‌بینی می‌گردند.
نکته: درب‌های خانگی عموماً دارای یک لنگه لولا شده‌اند.
منظور از اتصال و گیرداری پنجره و درب چیست؟
گیرداری پنجره و درب به‌وسیله شاخک، پیچ، جوش و غیره تأمین می‌شود. درب یا پنجره باید وسایل گیرداری کافی داشته باشد تا در محل خود در دیوار یا ستون به نحو اطمینان‌بخشی استقرار یابد. موقعیت نقاط گیرداری غالباً در محل لولا و دستگیره و نیز در محل برخورد وادار به قاب پنجره است. اتصال باید کامل، محکم و بدون ترک باشد. برآمدگی جوش در نمای پنجره باید صاف گردد.
یراق‌های درب و پنجره باید متناسب با ابعاد پنجره بوده و در مقابل زنگ‌زدگی مقاوم باشند. یراقی که احتیاج به روغن‌کاری داشته باشد باید محل ورود روغن در آن تعبیه شود تا احتیاج به باز کردن اجزای یراق نباشد. یراق‌های ریل پنجره کشویی باید چنان بوده که قرقره‌ها در حین حرکت از ریل خارج نشوند، در این پنجره‌ها باید قرقره‌های بلبرینگی روکش‌دار را مورداستفاده قرارداد تا ضمن حرکت ایجاد صدا ننماید.
درزهای بین قاب و لنگه پنجره، باید به‌وسیله نوارهای لاستیکی، نخی و یا کرکی با نظر دستگاه نظارت به نحوی هوابندی شود که از عبور هوا جلوگیری به عمل آید، استفاده از نوارهای پلاستیکی به علت ناپایداری در برابر حرارت، مجاز نیست. پیچ‌هایی که برای درب و پنجره به کار می‌رود، باید گالوانیزه بوده و در برابر رطوبت هوا زنگ نزند. میله داخل لولا باید فولادی باشد.
ویژگی‌های درب و پنجره فلزی
یال‌های درب‌ها و پنجره‌ها باید بر یکدیگر عمود باشند، مگر آنکه در نقشه‌ها به شکل دیگری پیش‌بینی شود؛
پنجره‌ها و درب‌ها باید کاملاً مستوی و بدون تاب باشند؛
درب یا پنجره‌ای که در آن شیشه نصب می‌شود، باید دارای شیشه‌خور باشد تا به‌وسیله آن، شیشه از هر طرف به‌خوبی مهار گردد؛
درب و پنجره کشویی باید طوری تعبیه شود که لنگه درب یا پنجره را از خارج ساختمان نتوان از محل خود بیرون آورد.
مهم‌ترین نکات در نصب یراق‌آلات
تمامی یراق‌آلات درب و پنجره، باید قبلاً به تصویب دستگاه نظارت برسد. نصب قفل، دستگیره، لولا و سایر لوازم درب و پنجره، باید با نهایت دقت و ظرافت صورت گیرد. اصولاً نصب یراق‌آلات با پیچ انجام می‌گردد، پیچ‌ها باید به‌دقت پیچانده و از کوبیدن آنها جداً خودداری شود.
لولای درب‌های بیرونی بنا، باید چنان نصب گردند که نتوان لولا را از خارج ساختمان درحالی‌که درب بسته است، جدا نمود. بین اندازه تمام قطعات یراق‌آلات، بار وارد به آنها و کاری که باید انجام دهند، تناسب وجود داشته باشد.
به‌علاوه در نصب یراق‌آلات رعایت نکات زیر الزامی است:
الف) یراق‌آلات درب و پنجره باید مناسب با ابعاد آنها بوده و در برابر زنگ‌زدگی مقاوم باشند.
ب) یراق و ریل پنجره‌های کشویی، باید به‌صورتی باشند که قرقره‌ها در حین حرکت از ریل خارج نشوند.
پ) برای درب و پنجره‌ها، باید از قرقره‌های بلبرینگی روکش‌دار استفاده شود که در حین حرکت ایجاد صدا ننمایند.
ت) زاویه گردش لولای درب و پنجره‌های لولایی قائم و افقی، باید طوری باشد که لنگه پنجره حداقل ۹۰ درجه گردش کند.
نعل درگاه درب و پنجره به چه منظور استفاده می‌شود؟
باتوجه‌به این تعریف که برای ایستایی آجرچینی بالای درب و پنجره، و انتقال بار آن به دیوارهای طرفین درب یا پنجره، از نعل درگاه استفاده می‌کنیم. واضح است که نعل درگاه می‌تواند از مصالح مختلفی مانند چوب، تیرآهن، بتن، آجر یا سنگ ساخته شود.
در زیر انواع نعل‌درگاه‌ها از نظر مصالح توضیح داده شده‌اند:
۱. نعل درگاه چوبی چیست؟
در قدیم آجرچینی دیوار بالای بازشو، بر روی نعل درگاه چوبی کاری معمول بود. امروزه کمتر از نعل درگاه چوبی استفاده می‌شود، زیرا چوب در طول آتش‌سوزی به‌سرعت آسیب می‌بیند و سبب فروریزی دیوار بالای خود می‌گردد. به‌علاوه همین واقعه نیز می‌تواند به دلیل پوسیدگی چوب روی دهد.
نعل‌درگاه‌های چوبی از کنار هم قراردادن چند چوب چهار تراش تشکیل می‌شود. سپس روی آن را با ملات گچ پر می‌کنند. چون نعل درگاه چوبی تاب تحمل نیروی زیادی را ندارد، لذا روی آن یک دیوارچینی نیم‌دایره انجام داده، سپس از این دیوار به‌عنوان قالب استفاده می‌نمایند و یک قوس آجری بر روی آن می‌سازند؛ بدین ترتیب بار دیوار اصلی بالای بازشو به قوس آجری و سپس به لغازها منتقل می‌گردد. نعل درگاه چوبی فقط تحمل بار وزن دیوار نیم‌دایره را خواهد داشت.
۲. مسلح کردن نعل درگاه بتنی
نعل‌درگاه‌های بتنی نسبتاً بسیار رایج هستند. برای مسلح کردن آنها از میل‌گردهای فولادی استفاده شود. باتوجه‌به فرم‌پذیری، بتن مصالح بسیار مناسبی برای ساخت نعل درگاه است بتن تازه را به‌راحتی می‌توان در قالب‌ها ریخت و پس از خودگیری و سخت شدن مقاومت خوبی از خود نشان می‌دهد. تیر بتنی به‌عنوان نعل درگاه فاقد مقاومت کششی است و به همین دلیل به آرماتورگذاری در داخل آن نیاز دارد.
تصور کنید که نعل درگاهی از لاستیک ساخته شده باشد. زمانی که آجرهای بالای بازشو چیده شوند، نعل درگاه لاستیکی خم خواهد شد. درصورتی‌که یک قطعه لاستیکی به‌عنوان نعل درگاه مورداستفاده قرار گیرد و سپس بارگذاری گردد، سطح فوقانی آن فشرده و سطح تحتانی آن تا حد قابل‌توجهی کشیده می‌شود. البته نعل درگاه بتنی در زیر وزن آجرچینی بالای خود به‌اندازه لاستیک خم نخواهد شد، اما بتن هم براثر واردآمدن نیرو مقداری تغییر شکل می‌دهد و سطح فوقانی آن فشرده می‌شود.
نکته: بتن دارای مقاومت فشاری زیاد و مقاومت کششی اندکی است جهت ایجاد مقاومت لازم در برابر نیروی کششی در سطح تحتانی بتن، فولاد مورداستفاده قرار می‌گیرد؛ زیرا مقاومت کششی فولاد بسیار زیاد است. به همین دلیل میل‌گردهای فولادی به هنگام ریختن بتن تازه در نعل درگاه، در قسمت زیرین، کار گذارده می‌شوند.
۳. مهم‌ترین مزایای نعل درگاه فلزی
در اکثر دیوارهای باربر با مصالح بنایی از نعل درگاه پروفیل فولادی استفاده می‌شود. مزایای این نوع نعل درگاه در آن است که وزن نسبتاً کمی داشته و کار با آن ساده می‌باشد. ضمناً زمانی که در جای خودکار گذاشته شد، کار را بدون تأخیر می‌توان ادامه داد.
در مورد نعل‌درگاه‌هایی که با تیرآهن اجرا می‌شوند، نکات زیر باید موردتوجه قرار گیرد:
طول گیرداری تیرآهن نعل درگاه نباید از ۲۵ سانتی‌متر کمتر باشد و برای نصب آنها بهتر است زیرسری بتنی یا ورق آهن مورداستفاده قرار گیرد تا بار وارده به سطح بیشتری از دیوار منتقل شود. چنانچه تیرآهن مستقیماً روی آجر نصب شود، فشارهای وارده احتمالاً گوشه آجرچینی در زیر تیرآهن را متلاشی خواهد کرد.
درصورتی‌که عرض دیوار روی نعل درگاه از نیم آجر بیشتر باشد، نعل درگاه از دو عدد تیرآهن به‌موازات یکدیگر تشکیل خواهد شد که در هر ۶۰ الی ۷۰ سانتی‌متر به‌وسیله ۲ عدد میل مهار از میل‌گرد ۶ یکی در بالا و یکی در پایین به هم بسته شده، و فضای بین آنها به طریق ضربی با آجر پر خواهد شد. تیرآهن‌های نعل درگاه و به‌طورکلی تمام تیرآهن‌های مورد مصرف در ساختمان، باید با رنگ ضدزنگ پوشیده شوند.
مهم‌ترین نقش لغاز در درب‌ها و پنجره‌ها
همان‌طور که قبلاً گفته شد لغازها دارای دو نقش عمده در بازشوها هستند؛ اول تحمل بار نعل درگاه و دوم محل اتصال چارچوب‌های درب‌ها و پنجره‌ها می‌باشند. به همین دلایل قطعاً در اتصال لغاز به دیوار اصلی باید از پیوند مناسب میان آجرها استفاده شود تا استحکام و مقاومت آنها تأمین گردد.
چرا از سایه‌بان بر روی درب‌ها و پنجره‌ها استفاده می‌شود؟
معمولاً در بالای بازشوها خصوصاً پنجره‌ها برای جلوگیری از چکیدن آب باران بر روی درب و پنجره و همچنین ایجاد سایه، یک برجستگی مناسب که بتواند دو وظیفه فوق را انجام دهد برپا می‌کنند. معمولاً این برجستگی را از جنس بتن و متکی بر نعل درگاه بنا می‌نمایند.
آستانه درب و کف پنجره
آستانه به سطح افقی زیر لبه پایینی بازشو اطلاق می‌شود. وظیفه آستانه جلوگیری از نفوذ خاک و گردوغبار و احتمالاً آب باران و حشرات به داخل و یا از داخل (مثلاً حمام) به خارج است. باران‌های همراه با باد از روی سطح غیرقابل‌نفوذ شیشه پنجره یا درب بر روی کف پنجره و آستانه جاری گردد. وظیفه کف پنجره حفاظت از دیوار زیر پنجره می‌باشد.
عملکرد کف پنجره‌ها به چه صورت است؟
همان گونه که گفته شد، عملکرد اصلی کف پنجره، جلوگیری از نفوذ رطوبت به داخل و هدایت آب باران به خارج است. کف پنجره باتوجه‌به تماس مستقیم با رطوبت معمولاً از مصالحی مانند سنگ، بتن یا ورق‌های گالوانیزه یا سرامیک ساخته می‌شود. سطح کف پنجره با شیبی در حدود ۵ درصد به سمت خارج اجرا می‌گردد، و لبه آن به‌اندازه لازم از دیوار خارج شده، در زیر آن شیاری به‌عنوان آبچکان تعبیه می‌شود. عمق آبچکان باید به حدی باشد که آب به‌خوبی از آن خارج شده و امکان رسیدن به دیوار را نداشته باشد.
در صورت وجود رطوبت شدید، راه‌حل دیگر این است که برای کف پنجره‌های ساخته شده ورق گالوانیزه را مورداستفاده قرارداد.
عملکرد و استانداردهای آستانه درب
همان گونه که قبلاً ذکر شد، آستانه بایستی به‌طوری طراحی و ساخته شود که از نفوذ هوا، رطوبت و حتی حشرات به داخل جلوگیری نماید. چنانچه امکان نفوذ آنها به داخل باشد باید از جزئیات پیچیده‌ای استفاده نمود. در روش‌های پیچیده به‌وسیله یک آستانه پهن‌تر، شیب‌دار و دارای آبچکان به‌خوبی مانع نفوذ رطوبت می‌گردند و یک تسمه ضدزنگ که به‌صورت عمودی در آستانه جاگرفته است به‌خوبی درب را آب‌بندی می‌کند. ارتفاع این تسمه از سطح آستانه در حدود ۱/۵ میلی‌متر است.
آستانه درب بایستی از مصالح دارای مقاومت و سختی بالا انتخاب شود. پلاک‌های سنگی، ورق‌های فولادی و یا چوب‌های مقاوم، مصالح مناسبی برای این منظور هستند.
برای طراحی داخلی، طراحی نقشه و طراحی نما ساختمان می توانید سفارش خود را به صورت آنلاین در سایت ما ثبت کنید!
