صفر تا صد محوطه‌سازی (طبق قوانین نظام مهندسی)
منظور از محوطه‌سازی، تسطیح و آماده‌سازی ساختمان‌های پروژه، سیستم‌های ارتباطی شامل خیابان‌سازی، پیاده‌روسازی، شبکه‌های جمع‌آوری آب و فاضلاب، آب‌رسان، شبکه‌های توزیع نیروی برق و گاز و بالاخره ایجاد فضای سبز است. پیمانکار وظیفه دارد باتوجه‌به نقشه‌های اجرایی و برنامه زمان‌بندی اجرای عملیات، نسبت به اجرای مرحله‌به‌مرحله کار اقدام نماید.
تقدم‌وتأخر اجرای قسمت‌های مختلف کار و هماهنگی آن با سایر پیمانکاران پروژه که زیر نظر دستگاه نظارت صورت می‌گیرد، باید توسط پیمانکار رعایت شود تا از دوباره‌کاری‌ها و به‌وجودآمدن اشکالات بعدی جلوگیری گردد. در صورت عدم رعایت نکات لازم در اجرای مرحله‌ای محوطه‌سازی، پیمانکار مسئول بروز مشکلات بعدی خواهد بود و برای رفع آن‌ها، باید به هزینه خود و زیرنظر دستگاه نظارت عمل نماید. قبل از شروع عملیات اجرایی محوطه‌سازی، رعایت نکات زیر الزامی است.
نقاط نشانه و مبدأ و کارهای نقشه‌برداری
در عملیات محوطه‌سازی نقاط اصلی نشانه و مبدأ طرح از طریق کارفرما و دستگاه نظارت تحویل پیمانکار خواهد شد. پیمانکار موظف است که نسبت به حفظ و حراست این نقاط، نهایت دقت را به عمل آورد. تغییرات احتمالی نقاط اصلی با دستگاه نظارت انجام می‌شود. باتوجه‌به ماهیت پروژه، پیمانکار باید به تعداد لازم و کافی نقاط مرجع فرعی تعبیه نماید.
نقاط فرعی باید روی پایه‌های بتنی به ابعاد حداقل ۱۰×۱۰ سانتی‌متر و مستقر در عمق حداقل ۷۰ سانتی‌متر علامت‌گذاری شوند. پایه‌های بتنی باید رنگ‌آمیزی و شماره‌گذاری‌شده و حداقل ۲۵ سانتی‌متر بالاتر از سطح زمین قرار گیرند.
۱. تخریب ساختمان‌های قدیمی برای اجرای طرح (محوطه‌سازی)
ساختمان‌های موجود و قدیمی و سایر مستحدثاتی که در محل پروژه موجود بوده و تخریب آن‌ها برای اجرای طرح ضروری است، باید قبل از تخریب، اندازه‌گیری و صورت‌مجلس شوند. عملیات تخریب باید با نظر و تأیید دستگاه نظارت صورت گیرد.
در مورد آثار باستانی قبل از انجام هرگونه عملیات تخریب، باید موافقت کتبی اداری حفاظت آثار باستانی توسط کارفرما کسب گردد و عملیات تخریب به شرح فوق، صورت‌مجلس و اجرا شود. به هنگام تخریب ساختمان‌ها باید اصول بهداشتی و ایمنی کامل رعایت گردد.
۲. دفع گیاهان و کندن اشجار قبل از محوطه‌سازی
تمامی سطوح که عملیات خاکی بر روی آن‌ها صورت می‌گیرد یا مناطقی که به‌عنوان منابع قرضه مورداستفاده واقع می‌شود، باید از وجود خاک‌های نباتی، نباتات و درختان کاملاً پاک گردد. قطع و ریشه‌کنی درختان، باید به صورتی انجام شود که به تأسیسات و ساختمان‌های مجاور حریم پروژه، صدمه‌ای وارد نیاید.
۳. پرکردن چاه‌ها و قنوات با مصالح مناسب
چنانچه در محوطه و محل تأسیسات، چاه‌های قدیمی فاضلاب یا قنات‌های متروکه وجود داشته باشد که پرکردن آن‌ها ضروری باشد؛ باید این کار با مصالح مناسب نظیر خاک، شفته و سنگ لاشه انجام شود. درصورتی‌که پرکردن چاه مقرون‌به‌صرفه نباشد، می‌توان نسبت به طوقه‌چینی و مسدودکردن آن اقدام نمود.
در مورد قنات‌های متروکه، اگر عمق قنات حداکثر تا ۱۰ متر باشد، باید به طریق بالا آن را پر و اصلاح کرد؛ ولی اگر عمق آن بیشتر از ۱۰ متر باشد، باید طبق دستور دستگاه نظارت عمل شود؛ در این حالت توصیه می‌شود قنات با خاک و مخلوط رودخانه‌ای پر گردد. در صورت لزوم می‌توان از شفته‌آهکی نیز استفاده نمود.
۴. حفظ محوطه از نفوذ و ورود آب
محوطه کارگاه باید از نفوذ و ورود آب‌های سطحی محفوظ نگه داشته شود. اجرای کارهای ساختمانی نظیر بندهای خاکی، آبروها، سنگ‌چین‌ها، لوله‌گذاری‌ها و سازه‌های فنی برای جلوگیری از ورود آب‌های سطحی یا زیرزمینی و بالاخره تأسیساتی موقتی برای کنترل آب‌های زائد و آماده‌ساختن تأسیسات دائمی برای بهره‌برداری، باید طبق نقشه‌ها و دستورات دستگاه نظارت انجام گردد.
۵. تأمین آب کشاورزی و آبرسانی شهری جهت محوطه‌سازی
طراحی و اجرای سیستم حفاظت کارگاه، باید چنان باشد که در طول مدت اجرای کارهای ساختمانی، هیچ‌گونه وقفه‌ای در امر تأمین آب کشاورزی مزارع اطراف یا مصارف شهری پیش نیاید؛ در صورت لزوم تغییر مسیرها و تأمین بدون وقفه آن‌ها، باید زیر نظر دستگاه صورت گیرد.
۶. چرا در محوطه‌سازی تسطیح محوطه از اهمیت زیادی برخوردار است؟
منظور از تسطیح محوطه رفع پستی‌ها، بلندی‌ها و ناهمواری‌های موجود محوطه تا رسیدن‌به تراز موردنظر برای شروع کارهای ساختمانی است. بدین منظور پیمانکار باید ابتدا نسبت به برداشت خاک نباتی اقدام نموده و در صورت لزوم خاک‌های نباتی را در محل موردنظر برای مصارف بعدی و به‌منظور ایجاد فضای سبز، ذخیره و نگهداری کند.
قبل از محوطه‌سازی پرکردن نقاط گود مسیل‌ها، شیارها و نظایر آن‌ها، باید با خاک‌های حاصل از خاک‌برداری نقاط بلند و تپه و ماهور صورت گیرد. حمل خاک از خارج از کارگاه برای تسطیح محوطه مجاز نیست؛ مگر با تأیید دستگاه نظارت و عدم تکافو و نامناسب‌بودن خاک حاصل از خاک‌برداری‌ها. عملیات تسطیح باید بر اساس نقشه‌های اجرایی و دستگاه نظارت صورت گیرد. عملیات پی‌کنی و گودبرداری محل سازه‌ها و ابنیه فنی پس از تسطیح محوطه صورت خواهد گرفت.
۷. در عملیات محوطه‌سازی، زهکشی به چه منظور اعمال می‌گردد؟
به‌منظور انحراف و خارج نمودن آب‌های ناشی از بارندگی، تثبیت و کنترل سطح آب زیرزمینی تا عمق و تراز معین، مهار سیلاب‌ها در حین اجرای عملیات ساختمانی و پس از پایان کار باید زهکشی محوطه بر اساس نقشه‌های اجرایی و دستورات دستگاه نظارت توسط پیمانکار انجام شود. در هر مورد مهندس مشاور نحوه زهکشی در حین اجرای عملیات و نیز در طول عمر پروژه را مشخص نموده و پیمانکار باید بر اساس نقشه‌ها و دستورات نظام‌مهندسی عمل کند.
پیمانکار می‌تواند روش‌های موردنظر خود را که باعث تسریع و سهولت در کار است، به‌صورت گزینه‌ای به دستگاه نظارت ارائه نماید تا پس از تصویب دستگاه نظارت مورد عمل قرار گیرد. زهکشی توسط کارگذاشتن لوله‌هایی که در سطح خود سوراخ‌هایی جهت جمع‌آوری آب و هدایت آن دارند انجام می‌گردد که آن‌ها را از روی بتن مگر نمی‌توان کار گذاشت.
۸. جدول‌گذاری و آب‌رو سازی جهت تقسیم محوطه
جدول‌گذاری و آب‌رو سازی به‌منظور تقسیم محوطه به خیابان‌های اصلی و فرعی، پیاده‌روها، فضاهای سبز و بالاخره جمع‌آوری سطحی صورت می‌گیرد. در هر مورد جزئیات اجرایی و نحوه اجرای عملیات، باید در نقشه‌های اجرایی و مشخصات فنی خصوصی ذکر شود. پیمانکار موظف است پس از تسطیح و رسیدن‌به رقم‌های موردنظر نسبت به جدول‌گذاری و آب‌رو سازی اقدام نماید.
برای جدول‌گذاری عموماً قطعات بتنی پیش‌ساخته و در پاره‌ای مواد باتوجه‌به شرایط کار از بتن درجا استفاده می‌گردد. باتوجه‌به ارتفاع کم جدول بتنی، عموماً این جداول بدون آرماتور بوده و چنانچه ارتفاع کارگذاری جدول زیاد و رانش خاک قابل‌توجه باشد، باید از جداول بتن مسلح استفاده نمود. برای جمع‌آوری آب‌های سطحی راه‌های ارتباطی و خیابان‌ها می‌توان از کانیو با مقاطع V شکل یا نیم‌دایره از بتن پیش‌ساخته یا درجا استفاده کرد.
چنانچه از جدول‌گذاری به‌صورت سرپوشیده به‌منظور جمع‌آوری آب‌های سطحی استفاده شود، باید در فواصل معین و بر اساس نقشه‌های اجرایی، دریچه‌های تخلیه و جمع‌آوری آب‌های حاصل از شست‌وشوی خیابان و آب‌های باران به‌صورت دریچه‌های افقی، عمودی یا ترکیبی از این دو پیش‌بینی نمود.
پیاده‌روسازی در معماری چگونه است؟
به‌تمامی راه‌های ارتباطی کنار محوطه ساختمان‌ها و راه‌های ارتباطی دسترسی که عبور ماشین‌آلات بر روی آن مجاز نیست، پیاده‌رو می‌گویند.
۱. آماده‌سازی بستر پیاده‌رو و زیرسازی آن به منظور محوطه‌سازی
برای زیرسازی ابتدا باید عملیات خاک‌برداری و خاک‌ریزی بر اساس نقشه‌های اجرایی و رقم‌های خواسته‌شده، انجام شود و درصورتی‌که برای رسیدن‌به تراز موردنظر تنها عملیات خاک‌برداری نیاز باشد، باید خاک‌برداری محل تا رسیدن‌به زمین با مقاومت کافی ادامه یابد و خاک‌برداری‌ها اضافه‌بر نقشه‌ها صورت‌مجلس گردد. اضافه خاک‌برداری تا رسیدن‌به تراز زیر پی با مصالح مناسب نظیر شفته‌آهکی، سنگ‌چین و سایر مصالح مورد تأیید، ساخته‌وآماده می‌شود.
درصورتی‌که برای رسیدن‌به تراز موردنظر نیاز به خاک‌ریزی باشد؛ ابتدا باید خاک‌های نباتی تا عمق‌های لازم برداشته و سپس عملیات خاک‌ریزی صورت گیرد. ضخامت قشرهای خاک‌ریز، نباید از ۱۰ سانتی‌متر تجاوز کند. شیب عرضی سطح تمام‌شده بستر پیاده‌رو، باید به نحوی باشد که آب‌های سطحی پیاده‌رو ها به‌راحتی در داخل جوب‌ها، مجاری و لوله‌های جمع‌کننده تخلیه شود. شیب عرضی مطابق نقشه‌های اجرایی خواهد بود و در صورت نبود این اطلاعات حداقل شیب عرضی ۲% اختیار می‌گردد.
۲. زیرسازی پیاده‌روها با شفته‌آهکی
از شفته‌آهکی به‌عنوان زیرسازی پیاده‌روها با قشر زیراساس استفاده می‌شود. شفته‌آهکی از خاک محل و از مصالح موجود حاصل از خاک‌برداری ساخته‌می‌شود. باتوجه‌به نوع خاک محل، دانه‌بندی و میزان رس موجود در آن، آهک به مقدار و کیفیت مناسب به مخلوط اضافه می‌گردد.
۳. استفاده از مخلوط رودخانه‌ای برای زیرسازی
به‌منظور زیرسازی پیاده‌روها می‌توان از مخلوط رودخانه‌ای استفاده نمود. مشخصات مخلوط از نظر قطر مصالح و میزان خاک ریزدانه (گذرنده از الک نمره ۲۰۰)، باید بر اساس مندرجات مشخصات فنی خصوصی صورت گیرد. مخلوط باید با ضخامت‌های تعیین‌شده در مشخصات روی بستر پیاده‌رو، پخش و تنظیم‌شده و تا تراکم موردنظر با وسایل مورد مناسب و مورد تأیید کوبیده‌شود.
۴. زیرسازی پیاده‌رو با استفاده از بلوکاژ
در موارد کم‌اهمیت و در صورت تأیید دستگاه نظارت برای زیرسازی پیاده‌رو ها می‌توان از بلوکاژ استفاده نمود. در این حالت سطح پیاده‌رو با چیدن قلوه‌های درشت به ضخامت ۲۰ تا ۳۰ سانتی‌متر پوشانیده‌می‌شود و برای پرکردن خلل‌وفرج آن‌ها و قفل و بست بهتر، شن و ماسه ریزدانه روی قلوه‌سنگ‌ها، پخش و تا تراکم موردنظر کوبیده‌می‌گردد؛ تا اینکه فضای خالی کاملاً پر شده و یک سانتی‌متر شن و ماسه روی تمامی سطوح را بپوشاند.
۵. روسازی پیاده‌رو ها به چه منظور صورت می‌گیرد؟
روسازی برای محافظت و پوشش پیاده‌روها در مقابل عوامل جوی و فرسایش صورت می‌گیرد. پس از انجام عملیات زیرسازی بر اساس مندرجات این بخش، عملیات روسازی باید بر اساس نقشه اجرایی و مشخصات فنی خصوصی صورت پذیرد.
توضیحاتی درباره خیابان‌سازی (سواره‌روها)
۱. میخکوبی مسیر بر اساس تأیید دستگاه نظارت
قبل از شروع عملیات اجرایی و بر اساس نقاط اصلی نشانه ۱ مرجع، پیمانکار باید ابتدا نسبت به پیاده‌کردن مسیر خیابان اقدام نماید. برای انجام این کار باید محور مسیر میخکوبی‌شده و فاصله میخ‌ها بسته‌به وضعیت و توپوگرافی محل به طور متوسط ۲۰ متر باشد، در نقاط عارضه و در محل شکستگی‌ها، باید فواصل میخ‌ها را کمتر اختیار نمود. پس از میخکوبی و انجام عملیات ترازیابی، پیمانکار باید این اطلاعات را در اختیار دستگاه نظارت قرار دهد تا پس از تأیید نسبت به شروع عملیات اقدام گردد.
۲. برداشت خاک نباتی قبل از انجام عملیات
قبل از اجرای هر نوع عملیات خاکی، باید خاک‌های نباتی محل به عمق نشان داده‌شود، در نقشه‌های اجرایی و دستورات دستگاه نظارت از محل برداشته‌شده و در نقاط مناسبی در داخل یا خارج محوطه کارگاه دپو شود.
۳. آماده‌کردن بستر خیابان جهت خیابان‌سازی
قبل از زیرسازی خیابان باید عملیات خاکی تا تراز مشخص‌شده در نقشه‌های اجرایی انجام گردد. چنانچه برای رسیدن‌به تراز موردنظر نیاز به خاک‌ریزی باشد، پس از برداشت خاک نباتی، باید خاک‌ریزی با استفاده از خاک حاصل از عملیات خاک‌برداری یا خاک قرضه مناسب در قشرهایی با حداکثر ضخامت ۱۵ سانتی‌متر صورت پذیرد.
چنانچه به علت نامرغوب بودن خاک محل، دستگاه نظارت دستور خاک‌برداری بیشتر از تراز موردنظر را صادر نماید؛ محل خاک‌برداری‌شده باید تا تراز موردنظر با مصالح مناسب، پر و آماده‌شود. درصورتی‌که بستر خیابان از مسیرهای سنگی عبور کند، برای رسیدن‌به سطحی صاف و مقاوم، باید سطح خیابان را با ماسه یا مصالح مناسب مورد تأیید پر و آماده‌کرد.
۴. روسازی خیابان چگونه است؟
قشری از مصالح سنگی یا مخلوطی از مصالح سنگی و مواد چسباننده با ویژگی‌های فنی مشخص که بر روی بستر خیابان ریخته‌می‌شود، قشر زیراساس نام دارد. بسته‌به شرایط جوی، نوع زمین، امکان دسترسی به مصالح مناسب در منطقه اجرای پروژه و بررسی‌های اقتصادی، روش اجرای کار، تعیین و در مشخصات فنی خصوصی درج شود.
۵. خصوصیات سنگ‌های مصرفی در بنایی
سنگ‌های مصرفی در کارهای بنایی از هر نوع باید تمیز، متجانس، محکم، بدون رگه و عاری از مواد آلی و آلودگی‌های دیگر بوده و در مقابل یخ‌بندان مقاوم باشند. انواع سنگ‌های سست، متخلخل، مطبق و یا سنگ‌های خارج از استاندارد و اندازه‌های ذکرشده در نقشه‌ها یا مشخصات فنی خصوصی، نباید به مصرف برسند. قبل از حمل سنگ به کارگاه پیمانکار باید ضمن مطالعه اولیه و اطمینان از حصول نسبی انطباق سنگ معدن با مشخصات خواسته‌شده، اطلاعات و نمونه‌های لازم را برای بررسی در اختیار دستگاه نظارت قرار دهد.
دستگاه نظارت بر اساس دستورالعمل‌ها و مندرجات این فصل یا سایر ضوابط و استانداردهای معتبر که صلاح بداند، نسبت به کنترل کیفیت مصالح توسط آزمایشگاه‌های مورد تأیید کارفرما و سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور، اقدام و پس از حصول اطمینان از کیفیت معدن دستور حمل سنگ را صادر می‌کند.
به دلیل ارتباط مستقیم وزن سازه با نیروهای افقی حاصل از زلزله، توصیه می‌شود؛ حتی‌الامکان در مناطق زلزله‌خیز استفاده از سازه‌های حجیم سنگی بااحتیاط و رعایت نکات فنی دقیق صورت گیرد و ارتفاع سازه‌های سنگی حداکثر تا ۵ متر از سطح زمین محدود شود.
۶. اجرای عملیات بنایی با سنگ
عملیات بنایی با سنگ، باید بر اساس نقشه‌های اجرایی و دستورالعمل‌های دستگاه نظارت و طبق برنامه زمان‌بندی اجرای عملیات صورت گیرد. بدین منظور پیمانکار باید با پیش‌بینی‌های لازم سنگ‌های موردنظر را با قواره و اندازه‌های نشان‌داده‌شده در نقشه‌ها و مشخصات، در کارگاه دپو و آماده نماید تا اجرای عملیات به‌صورتی پیوسته امکان‌پذیربوده و وقفه‌ای در کار ایجاد نگردد.
دیوارها و سازه‌های سنگی باید کاملاً شاغولی بوده و قطعات سنگ در رج‌های مختلف باتوجه‌به مشخصات، بادقت و یکنواختی کامل چیده‌شوند. سنگ‌ها باید مرطوب‌شده و روی ملات قرار داده‌شوند، به‌طوری‌که سطح سنگ در تماس کامل با ملات باشد و درزهای موجود نیز با ملات کاملاً پر گردد.
حتی‌الامکان باید از جابه‌جایی سنگ و جداشدن آن از ملات خودداری شود؛ در صورت نیاز باید سنگ جابه‌جاشده قبل از مصرف مجدد کاملاً تمیزشده و ملات چسبیده‌به آن به‌نحوی پاک شود. نحوه‌چیدن سنگ‌ها باید چنان باشد که قفل و بست بین رج‌های مختلف رعایت گردد.
برای طراحی داخلی، طراحی نقشه و طراحی نما ساختمان می توانید سفارش خود را به صورت آنلاین در سایت ما ثبت کنید!!
