هدف از بررسی شرایط محیطی در این مبحث، توضیح و تشریح نحوهی تأمین نور و روشنایی اماکن ورزشی، تنظیم دمای سالنهای ورزشی، عایقکاری صوتی و جلوگیری از آلودگی صوتی، و نیز پیشبینی و کنترل رطوبت سالنها و فضاهای ورزشی است.
نور، یکی از اصلیترین شرایط محیطی
یکی از تصمیمات اساسی که طراحی سالنهای ورزشی را شدیداً تحتتأثیر قرار میدهد، انتخاب سیستم روشنایی است. اولین سؤالی که در این زمینه پیش میآید این است که آیا میخواهیم از نور طبیعی استفاده کنیم، یا روش «جعبهی کور» را انتخاب کنیم.
نور سالنهای ورزشی را میتوان از سه طریق مصنوعی، طبیعی و یا تلفیقی از هر دو تأمین کرد. منبع نور طبیعی خورشید، و منبع نور مصنوعی لامپها و چراغهاست. مهمترین ملاحظاتی که در مورد طبیعی یا مصنوعی بودن سیستم روشنایی سالنها باید در نظر داشت، عبارتاند از:
الف) تمام سالنها برای شب و هوای ابری نیاز به نور مصنوعی دارند اما در هنگام روز ممکن است نور طبیعی جایگزین آن شود و یا آن را تکمیل نماید .
ب) کسانی که یک محیط کاملاً مصنوعی را نمیپسندند، مسئلهی استفاده از نور طبیعی را مطرح میکنند.
ج) اغلب استفادهکنندگان، تنها برای مدت کوتاهی میخواهند از سالن استفاده کنند و نیاز به تماس با دنیای بیرون و با استفاده از نور طبیعی را ندارند.
د) برای سالنهایی که بهمنظور فعالیتهای اجتماعی (عمومی یا مدرسهای) ساخته میشوند و در طول روز از آنها استفاده میگردد، نور طبیعی باصرفهتر است.
ه) ورود نور طبیعی باعث میشود فضاهای پر رفتوآمد و شلوغ سالنها روشنایی طبیعی داشته باشند و محیط فضاهای ورزشی نیز جذابتر میشوند .
و) در موارد استفاده از نور طبیعی، از آن جا که مناطق شیشه گذاری محدود است، میزان روشنایی کاهش مییابد و در بعضی روزها (مثل روزهای ابری) به نور مصنوعی نیز نیاز است. این امر باعث بالارفتن هزینه میگردد.
۱. استفاده از نور مصنوعی در سالن
در طراحی نور و سیستم روشنایی مصنوعی نهتنها باید به روشنایی محیط توجه کرد بلکه باید مسائل تزیینی، زیبایی، شدت نور و تأثیر این عوامل بر فضای روانی سالن را نیز در نظر داشت. چرا که اینگونه مسائل بهویژه کنترل شدت نور، میتواند بر روی عملکرد کمی و کیفی بازیکنان تأثیر به سزایی داشته باشد.
اگر نورهای مصنوعی بهدرستی مورداستفاده قرار گیرند، به دلیل توزیع متناسب لامپها، پیوستگی و یکنواختی نور حاصل میشود و سایه ایجاد نمیگردد. این موارد، از مزایای نور مصنوعی هستند. از سالنهایی که نور مصنوعی دارند میتوان در طول شبانهروز استفاده کرد؛ بنابراین، استفاده از نورهای مصنوعی موجب میشود تا زمان بهرهبرداری از فضاهای ورزشی موجود افزایش یابد.
۲. شرایط تأمین نور مصنوعی سالنها
برای تأمین روشنایی موردنیاز داخل سالنها، بهویژه سالنهای چندمنظوره، باید چراغها و پروژکتورها در خطوط (اضلاع) طولی دیوارهای سالن تعبیه شوند تا بر دید بازیکنان عمود نباشد و برای آنها مزاحمتی ایجاد نکند. از مهتابیها و نورهای ملایم هم میتوان در سقف سالنها استفاده کرد.
سایر ویژگیها و شرایط استفاده از نور مصنوعی عبارتاند از :
- توزیع یکنواخت نور در تمام نقاط زمینبازی
- اجتناب از نور شدید و زننده
- تعبیهی حفاظهایی برای لامپها و چراغها
- دردسترسبودن نوردهندهها (لامپ و چراغ و غیره) برای تعویض و تعمیر
- وجود نور اضطراری برای لحظات قطع برق اصلی سالن و غیره
۳. ایجاد شرایط محیطی مناسب برای نور طبیعی
نور طبیعی سالنها و اماکن و ورزشی که از منبع نور خورشید تأمین میشود، از طریق قراردادن نورگیر و پنجره در سقف و دیوارهای سالنها تأمین میگردد.
اگرچه نور طبیعی، اقتصادیتر و ارزانتر از نور مصنوعی به نظر میرسد و این بزرگترین مزیت نور طبیعی است؛ ولی معایبی هم دارد که مهمترین آنها عبارتاند از:
- توزیع نور در تمام نقاط سالن یکنواخت نیست؛
- به دلیل حرکت انتقالی خورشید، توزیع نور دائماً در حال تغییر است؛
- سایه ایجاد میکند؛
- فقط در ساعاتی از شبانهروز قابلاستفاده است.
تأثیر اجزای کالبدی بر روی کیفیت روشنایی
بهمنظور کنترل دقیق نور سالنهای ورزشی، باید ملاحظاتی را در انتخاب نوع، جنس و رنگ مواد بهکاررفته در کف، دیوارها و سقف سالنها در نظر گرفت.
۱. تأثیر کفپوش بر کیفیت روشنایی
کفپوشها نباید زیاد براق و درخشان باشند، کفپوشهای اماکن ورزشی باید مات یا دارای جلای مناسب باشند تا از روشنایی زنندهی ناشی از انعکاس که منجر به ایجاد تصویر منابع نور و وسایل موجود در سالن و بازیکنان میشوند پیشگیری نماید. همچنین، باید دقت داشت که برنامههای مربوط به نگهداری و نظافت کفپوش، در این عوامل تغییری ایجاد نکند.
ممکن است خریداران کفپوشها، پوشش براق را برای انتخاب کف سالنها ترجیح دهند. این انتخاب، نهتنها در کاربردهای اصلی و اساسی سالن بیتأثیر است، بلکه میتواند باعث انعکاس نور زننده برای بازیکنان، تماشاگران و داوران شود. علاوه بر این، رنگ کف نیز باید با دیوارها تضاد کافی داشته باشد تا برای استفادهکنندگان فضایی رضایتبخش فراهم کند.
۲. در دیوارها از چه موادی باید استفاده نمود؟
در ساخت دیوارها نباید از مواد و مصالحی استفاده کرد که با انعکاس نور خیرهکننده شرایط نامطلوبی را برای استفادهکنندگان (بازیکنان، تماشاگران و غیره) به وجود میآورد. هم چنین، رنگ دیوارها باید یکدست و بدون هرگونه گسستگی در رنگ باشد.
عامل دیگری که در مورد رنگ سطوح، بهخصوص دیوارها باید در نظر گرفت، رنگ نوردهندهها (منابع نور مصنوعی) است. بعضی از نوردهندهها رنگ واقعی اشیا را کاملاً عوض میکنند؛ بنابراین باید در تعیین رنگ نور مصنوعی دقت شود.
۳. سقف چگونه بر کیفیت روشنایی تأثیر میگذارد؟
ابزار، وسایل و مصالح بهکاررفته در ساخت سقف نیز باید همان شرایط انعکاس نوری را داشته باشد که کف و دیوارها دارند. رنگ سقف باید روشن و یکدست باشد و برای کاهش خیرهکنندگی نور، لازم است حداقل تضاد را با منابع روشنایی داشته باشد.
نکته: نور طبیعی که مستقیماً وارد سالن میشود، به طور یکنواخت توزیع نمیگردد. نور ورودی را میتوان با استفاده از یک غشای معلق یا یک مانع نوری، ملایمتر توزیع کرد. سقفهای معلق مانند یک صافی مسطح، میتواند باعث تلفیق نور طبیعی و مصنوعی شود.
شرایط محیطی (نور) سالنهای استخر به چه صورت است؟
اگرچه استفاده از نور طبیعی در سالنهای استخر، دارای جذابیت خاصی است ولی ناگزیر، نور سالنهای استخر سرپوشیده به طور مصنوعی تأمین میگردد.
برای جلوگیری از تابش مستقیم نور طبیعی و تعدیل آن، باید از وسایل ثانویهای مثل پرده، کرکره و یا شیشههای رنگی استفاده کرد. البته باید نور کافی در بیرون استخر و سطح آب وجود داشته باشد ولی از خارج استخر به داخل، حداقل نور تابانده شود. بهمنظور جذابتر شدن محیط استخر میتوان از نورهای رنگی و ملایم استفاده نمود. برای رعایت اصول ایمنی در استخر، باید دکلهای نور بهاندازهی کافی دور از استخر نصب شوند تا در صورت سقوط، به داخل کاسهی استخر نیفتد.
نکته: در ساخت برخی استخرهای مدرن، از روشنایی زیر آب استفاده میشود. روشنایی در زیر آب باید بهدقت تعبیه شود تا بتوان زیر آب را از بیرون دید. برای این منظور، لازم است چراغهایی ۱۲ ولت به کار برد و نور زیر آب را در پایان دیوارهای مسابقه و در عمق کافی تعبیه کرد. برای چنین کاری، و نیز بهمنظور رعایت اصول ایمنی باید از مهندسین برق کمک گرفت. استفاده از نورافکنهای قوی، در استخرهایی که در آنها مسابقه برگزار میشود، اقدام به فیلمبرداری را ساده و آسان خواهد کرد.
عایقکاری صوتی (آکوستیک)، یکی از شرایط محیطی مهم
یکی دیگر از شرایط محیطی سالن که باید به آن توجه زیادی شود؛ عایقکاری است. عایقکاریها به سه دستهی عمده، یعنی عایقکاری رطوبتی، عایقکاری حرارتی و عایقکاری صوتی تقسیم میشوند.
عایقکاری حرارتی و رطوبتی بهمنظور کنترل و تنظیم حرارت و رطوبت فضاها و اماکن انجام میشود و عایقکاری صوتی نیز برای کنترل و تعدیل صداهای ایجاد شده صورت می گیرد.
اگر صدای ایجاد شده در سالنهای ورزشی (مثل صدای پای ورزشکاران، سروصدای بازیکنان، هیاهوی تماشاگران صدای توپ و وسایل بازی و سوت داوران) بهخوبی کنترل نشود ممکن است باعث اختلالات عصبی و روانی، از جمله برهمخوردن تمرکز حواس، خستگی فکری و ذهنی و حتی ضعف شنوایی بازیکنان و دیگران شود. این اختلالات، بهویژه برای کسانی اتفاق میافتد که سابقهی بازی در چنین فضاهایی را ندارند. برای رفع این مشکل، از عایقکاری صوتی استفاده میشود.
عایقکاری صوتی یعنی کاهش و یا تعدیل میزان در صدای داخل سالن و رساندن آن به حد مطلوب. هدف از عایقکاری صوتی، جلوگیری از آلودگی صوت است.
۱. تأثیر اجزای کالبدی بر عایقکاری صوتی
در سالنهای ورزشی، دستگاه خاصی به نام دستگاه صداگیر موجود ندارد و کنترل صدای ایجاد شده در سالنها، از طریق، بهکارگیری مصالح و مواد مطلوب و مرغوب در ساخت کف، دیوارها و سقف سالنهای ورزشی انجام میگیرد.
۲. عایقکاری صوتی کف سالنهای ورزشی
برای اماکن و فضاهای ورزشی لازم است که عایقکاری صوتی کف سالنها موردتوجه قرار گیرد. بیشترین صدای ایجاد شده در سالنهای ورزشی صدای تماشاگران و نیز صدای ناشی از حرکت بازیکنان و برخورد توپ با کف سالنهاست؛ بنابراین، برای کنترل صداهای مزاحم باید نکات خاصی را در طراحی کف اماکن ورزشی مدنظر قرارداد.
کفهای سفتوسخت و همچنین بسیار صاف و صیقلی باعث انعکاس شدید صدا میشوند و برعکس، کفهای نرمتر در صداگیری مؤثرند.
۳. چگونه میتوان دیوارها را عایقکاری کرد؟
سطوح دیوارها در ارتفاع بیش از سه متر (تقریباً ۱۰ فوت) میتواند جاذب صدا باشد اما باید در مقابل ضربات و برخورد توپها نیز مقاوم باشد. به همین منظور، میتوان از باریکههای چوب، صفحات فشردهی صداگیر و قالبهای سیمانی عمودی استفاده کرد.
۴. عایقکاری صوتی سقف و پشتبام
سقف و پشتبام، عمدهترین سطوح کنترل صدا هستند و باید بهگونهای طراحی شوند که حداکثر در دو ثانیه صدا را منعکس کنند و تمامی اجزای ساختمان به جلوگیری از پخش صدا نیاز دارند، بهویژه در بعضی موارد، مثل فعالیتهای اجتماعی، تأمین این نیاز بسیار مهم است.
۵. عایقکاری صوتی اماکن مرطوب
اکثر مواد و مصالحی که از نظر عایقکاری صوتی در اماکن خشک جاذب صدایند، آن در استخرها و اماکن مرطوب جوابگو نیستند. کاربرد تعداد محدودی از مواد جاذب که میتوانند از عهدهی تعدیل صدا در اینگونه فضاها برآیند. به دلیل کیفیت صدای داخل سالن استخر، اندک و جزئی است. این امر ناشی از شرایط خاص فضای استخر است.
۶. عایقکاری صوتی دستگاهها و تجهیزات
برای جلوگیری از انتقال ارتعاش صدای حاصل از کار دستگاه تهویه، دستگاههای هواساز و کورههای هوای گرم در محل اتصال کانالها به این دستگاهها، از برزنت و برای جلوگیری از لرزش حاصل از کار پمپها از لرزهگیر استفاده میشود. برای جلوگیری از هدررفتن دمای دستگاههای هواساز و کانالها و لولههای آنها از عایق پشمشیشه استفاده میگردد (عایق حرارتی).
کنترل رطوبت در فضاهای مرطوب
کنترل رطوبت یکی دیگر از شرایط محیطی است که در اماکن مرطوب موردتوجه قرار میگیرد. رطوبت بیش از حد استخرها، به ویژه فضای سالن ها، استخرها و دوش ها، عامل بسیار مهمی در انتخاب مصالح و مواد مورد نیاز ساخت و احداث استخرهاست. به منظور جلوگیری از خرابی و فرسایش اجزای کالبدی ساختمان استخر، رعایت اصول عایق کاری ضروری است.
همانطور که قبلاً گفته شد، یکی از انواع سهگانهی عایقکاری، عایقکاری رطوبتی است که عایقکاری رطوبتی یعنی بهکاربردن تدابیری برای جلوگیری از نفوذ رطوبت و پیشگیری از خرابی ناشی از آن. این عمل ممکن است بهمنظور جلوگیری از نفوذ رطوبت به داخل عایق حرارتی لولهها، جلوگیری از تماس رطوبت زمین با لولهها، چهارچوب دربها و ابزارهای فلزی، جلوگیری از نفوذ رطوبت به درون اجزای کالبدی و غیره انجام شود.
میزان رطوبت پیشنهادی سالنهای استخر، ۵۰ تا ۶۰ درصد است و باتوجهبه تبخیر آب و بالارفتن درصد رطوبت محیط، نصب دستگاه تهویه برای ثابت نگهداشتن رطوبت ضروری است. هرچند که سالنهای ورزشی غیر مرطوب شرایط رطوبتی استخرها را ندارد اما اگر سیستم گرمایی و تهویه سالنها بهقدر کافی کارآمد نباشد، بالارفتن رطوبت هوا باعث خرابی، زنگزدگی، پوسیدگی و فساد فلزات میشود؛ بنابراین، فلزات بهکاررفته در ساختمان، باید با روشی مناسب، رنگآمیزی و پوشانده شوند.
۱. ایجاد شرایط محیطی (کف) مناسب برای اماکن مرطوب
منظور از کف اماکن مرطوب در این جا، کفهای خیس و مرطوبی است که معمولاً برای عبور و مرور با پای برهنه، مثل کف سالنهای استخر و سونا ساخته میشوند. در اماکن مرطوب عموماً کف را برای ایجاد شیب لازم از بتن مسلح و ملات ماسه و سیمان میسازند. این ساختار میتواند با استفاده از نوعی بتن نگه دارندهی آب (مثل تانکهای آب استخر) یا جاگذاری یک غشای آببند در زیر ماسهها، نفوذناپذیر گردد.
۲. عوامل تعیینکننده در انتخاب پوشش و ساختار کف اماکن مرطوب
مقاومت در برابر لغزش، اختلاف سطحها، دفع آب، و نقاط تلاقی بخشها (درزهای انقطاع) عوامل تعیینکننده در انتخاب پوشش و ساختار كف بهحساب میآیند. ضریب اصطکاک بهعنوان شاخص مقاومت در مقابل لغزش شناخته شده است. به این منظور که هر مقدار ضریب اصطکاک کمتر باشد، احتمال لغزش و سرخوردن بیشتر است برعکس.
باید از ساخت تک پلهها و شیبهای ناگهانی و تند پرهیز شود و وقتی که در جایی نیاز به اختلاف شیب باشد، این کار با تغییرات ملایم انجام شود. علاوه بر این، هرگونه تغییری در سطح و یا در میزان مقاومت در برابر لغزش باید حتماً با تغییر رنگ، از قبل به استفادهکنندگان و مراجعهکنندگان اطلاع داده شود.
تمامی سطوح اماکن مرطوب باید بهگونهای شیب بندی شوند که آب در سریعترین زمان ممکن دفع شود. برای جلوگیری از جمعشدن آب باید حداقل شیب یک در شصت را رعایت کرد. علاوه بر نکات یادشده، برای طراحی و ساخت اماکن مرطوب باید دقت داشت که تمامی نقاط تلاقی قسمتهای مختلف ساختمان با مواد مشابه ساخته و با لایهٔ پوششی مشابه پوشانده شود.
دما، یکی از شرایط محیطی مهم در استخر
تأثیر اجزای کالبدی بر روی کیفیت دما
بهمنظور کنترل و تنظیم دقیق دمای استخرها باید در ساختار کالبدی اینگونه فضاها ملاحظاتی را در نظر گرفت:
برای ثابت نگهداشتن گرمای درونی ساختمان، دیوارها باید بهدرستی عایقکاری حرارتی شوند. یعنی از انتقال حرارت از بیرون به درون سالن و برعکس جلوگیری شود. عایقکاری کمک میکند تا وضعیت ساختمان، به قوانین استانداردهای ساختمانی نزدیکتر و در نتیجه بهتر و مطلوبتر شود. پنجرهها و دیوارهای بیرونی باید به شیشههای دولایه یا چندلایه مجهز باشند. خطر انقباض و همچنین احساس ناخوشایندی شناگران به دلیل نفوذ سرما از طریق شیشههای بزرگ را میتوان با گرمادهی یا تعبیه شیشههایی با الکتریسیته گرم میشوند کاهش داد.
دربهای کار گذاشته شده در دیوارهای بیرونی باید در کنار جزئیات دیگری، ملاحظات عایقکاری حرارتی را نیز داشته باشند. سقفها نیز باید بهگونهای ساخته شوند که گرمای ساختمان بهشدت کموزیاد نشود.
برای طراحی داخلی، طراحی نقشه و طراحی نما ساختمان می توانید سفارش خود را به صورت آنلاین در سایت ما ثبت کنید!