معماری پیش از تاریخ اسلام

پیدایش ابتدایی ترین نیاکان ما بر روی کره زمین

پیدایش ابتدایی ترین نیاکان ما بر روی کره زمین در حدودیک میلیون سال پیش می دانند و باستان شناسان ظهور انسان را برروی کره زمین از روی ابزاری که ساخته اند، تعیین می کنند. انسان برای جبران نقایص دستگاه های فیزیولوژیکی خود در فراهم آوردن خوراک و جان پناه به وسایلی نیاز دارد و به کمک همبستگی ظریف و دقیقی که دست و چشم از راه مغز و دستگاه عصبی وجود دارد قادر است این وسایل را بسازد.

نخستین آثاری که از انسان ابزارساز به دست آمده است متعلق به حدود ۴۰۰۰۰ سال قبل است. البته انسان ابتدایی همه وقت می توانسته ابزارهایی را به کار بسازد اما ساختن ابزار، کاری پیچیده تر است. در طول آخرین دورۂ پارینه سنگی یعنی حدود ۲۰۰۰۰ سال پیش است که با نخستین آثار هنری انسان ابتدایی روبه رو می شویم و شگفت اینجاست که آثار فوق در همان حالت ظرافت و استحکام دارند که از تازه کاری ناشیانه به دور است. انسان های ادوار کهن پیش از رسیدن به مراحل تکوین فرهنگی و زندگی یکجا نشینی از طریق شکار حیوانات امرار معاش می کردند و با شروع فصل سرما به درون غارها پناه می بردند. یافته های درون غارها، وضعیت این دوره از زندگی آن ها را مشخص می کند.

التامیرا کاشف آثار ابتدایی

التامیرا در سال ۱۸۷۹ میلادی فردی اسپانیایی و علاقمند به آثار عتیقه، به هنگام جستجو در غارهای آلتامیرا مقداری استخوان های تراشیده، سنگ های چخماق و آثار ابتدایی کشف کرد. پس از ورود به غار بر روی دیوارهای داخل غارالتامیرا نقوشی را که چشم هیچ انسان متمدن تا آن زمان با آن آشنا نشده بود، دید. اولین انسان متمدن، قدیمی ترین آثار نقاشی و نقوشی را که چشم هیچ انسان متمدن تا آن زمان با آن آشنا نبود را مشاهده کرد. به این ترتیب اولین انسان متمدن، قدیمی ترین آثار پانزده هزار سال قبل از میلاد را کشف کرد.

لاسکوا در فرانسه پیش از تاریخ

لاسکوا در سال ۱۹۴۱ میلادی در غار لاسکوی فرانسه به طور اتفاقی پیدا شد که بعدها یکی از با ارزش ترین آثار هنری پیش از تاریخ لقب گرفت. در اعماق مدل تقریبی ۴۰۰۰۰ پا که مجرای عبور آب زیرزمینی و محل سکونت مردم غارنشین بود، شکارچیان نقاش آن زمان بر روی دیوار تصاویر حیواناتی چون؛ ماموت، گاو وحشی، آهو، اسب و گرگ نقاشی کرده بودند.

به نظر می رسددر اعماق تاریک این غار انسان پیش از تاریخ برای روشنایی از چراغ سنگی که سوخت آن چربی بود، استفاده کرده باشد. در هر صورت نقاش غار تکه های گل اخرای قرمز یا زرد را به دیوارها پاشیده و آن ها را با چربی مخلوط کرده و به کار برده است. از تکه استخوانی ممکن است به جای قلم مو و یا از چوب بلندتری، برای نقاشی سطوح بالاتر استفاده کرده باشد. این آثار هنری شگفت انگیز ممکن است، با وسایلی این چنین ابتدایی خلق شده باشند.

سبک خاص نقاشی غارنشینان پیش از تاریخ

سبکی که نقاش پیش از تاریخ برای نشان دادن حیوانات به کار برده بسیار طبیعی است، زیرا حیوان را با شکل و حرکتی نشان داده که طبع آن چنان بوده است. این مسئله نشانگر این واقعیت است، که انسان غارنشین دارای حافظه خارق العاده ای بوده و حیوانات را به طور بسیار دقیقی مورد مطالعه قرار داده است. تا آنجا که توانسته تصاویر حیوانات را براساس مشاهدات قبلی خود در داخل غار با چنان دقت بر دیوار رسم نماید که با دوربین های عکاسی امروزی قابل رقابت است. هنرمند پیش از تاریخ در انتخاب موضوع و سوژه نقاشی، دقت و سلیقه مخصوص به خود داشته است.

انسان اولیه آن چه را که مشاهده کرده، بر روی دیوار ترسیم نموده است. شکارچی هنرمند از وضع طبیعی دیوارها استفاده های شایانی کرده و موضوعات نقاشی خود را منطبق با پستی و بلندی روی دیوارها به وجود آورده، به طوری که اشکال خلق شده اکثراََ با برجستگی های دیوار انطباق کامل دارند. بسیاری از این نقاشی ها در مدخل غار که روشنایی در آن موجود بوده کشیده نشده بلکه در قسمت های عقبی غار ترسیم شده اند و این عمل حکایت از آن دارد که نقاشی ها جنبه تزئینی نداشتند. به نظر می رسد علت ترسیم این تصاویر این بوده که نخست بتواند حیوان را برای همیشه در اختیار خود (انسان) داشته باشد.

رسم دقیق شکل حیوانات توسط غارنشینان

برای نمونه، در بدن برخی از حیوانات نیزه و یا تیر هم ترسیدم شده و یا حتی ممکن است بعد از کشیدن تصویر، به طرف آن نیزه و تیر هم پرتاب کرده باشند. افراد همزیست در شکل دسته جمعی بر جانورانی که غذای اصیلشان را تأمین می کرد چیره می شدند و می خواسته اند با مکرر ساختن تصاویر جانوران بر صخره ها تعداد آن ها را بیشتر و نسل شان را بارورتر کنند.

در هر صورت پس از فراغت کشیدن نقاشی، به دنبال شکار حیوان واقعی می رفتند و این خود گویا این موضوع است که عمل کشیدن نقاشی و خود نقاشی تا چه اندازه مورد نیاز و احتیاج مردم غارنشین بوده و حتی شاید او را شخص منحصر به فرد دانسته و مطالب مهم حیاتی مانند شکار را، مربوط به او در گرو آثارش می دانسته اند.

زیباترین آثار انسان غارنشین

هرچند زیباترین آثار انسان غارنشین، نقاشی ها و تصاویر روی دیوار غاره است، اما آثار دیگری چون نقش برجسته و مجسمه کشف شده که از سنگ و استخوان بوده و تصاویر حیوانات را بر روی آن کنده و یا از آن ها مجسمه انسان را ساخته اند. آنچه که انسان این دوره در غارها از خود بر جای گذاشته مربوط به دوره دیرینه سنگی است. تقسیم قراردادی زمان پیش از تمدن بشر، تحت عنوان، دیرینه سنگی، میان سنگی و نوسنگی براساس تکامل ابزارهای سنگی و نحوه استفاده از آن ها است، که زمان و طول مدت این دوره ها در بین مناطق مختلف جهان متفاوت است، ولی آنچه مسلم است، دوره دیرینه سنگی در بین النهرین از قدمت بیشتری برخوردار است و طبیعتاََ شروع دوره های دیگر نیز در این منطقه (بین النهرین)، زودتر از سایر نقاطی است، که فرهنگ های اولیه را در خود پذیرا شدند.

قدر مسلم این است که دوره میان سنگی در اروپا، همزمان با آب شدن یخچال ها و نابودی ماموت ها بوده است. در این دوره، انسان موفق به اهلی کردن حیوانات شد. در دوره میان سنگی که برخی از دانشمندان آن را، مرحله گذر از دور یا نوسنگی دانسته اند. ابزارهای سنگی و نحوه زندگی انسان نخستین، قدری بیشتر مورد توجه است به این دلیل که، دوره میان سنگی را مقدمه ای بر دوره نوسنگی می دانند.

دوره نوسنگی پیش از تاریخ

در دوره نوسنگی انسان در راه تسلط بر محیط خود گام برداشت. در این دوره بود که انسان به کشاورزی پرداخت و موفق به اهلی کردن برخی جانوران وحشی شد و با این کار از شکار کردن به کشاورزی، دامداری و تشکیل نخستین گروه های روستایی روی آورد.

به طور کلی دوره نوسنگی دوره ای است که بشر از طبیعت جدا شده و دست به ساختمان و تغییر محیط طبیعی خود زد. اصولاََ بزرگ ترین تحول در طول تاریخ پیدایش انسان را می توان به مرحله ای نسبت داد که بشر از مراحل مختلف جمع آوری و گردآوری خوراک،، به تولید خوراک نائل شد. ایجاد خانه یا کلبه از شاخه ها اولین ساخته بشر بود که شکلی مدور داشت.

انتخاب فرم دایره ای برای خانه از نظر اصول تکنیکی، بیشتر به خاطر مشکلات سقف آن بود. عده ای معتقدند که انسان این فرم را از طبیعت و چیزهایی که در آن برای او ناشناخته و مظهر عظمت بودند، مثل؛ خورشید و ماه، تقلید کرده است. در مناطقی از اروپا، سنگ های عظیمی را بدون استفاده از ملات، بر روی هم قرار داده اند، ظاهراََ این بناها جنبه مذهبی داشتند. بعضی از این بناها مقبره و یا خانه مردگان بوده که دو سنگ بزرگ عمودی به عنوان پایه و سنگ بزرگ دیگری بر روی آن، به عنوان سقف به کار رفته است. این آثار تحت عنوان دولمن شناخته شده اند.

استون هنج در سالزبری جنوب انگلستان

اثر دیگری که بسیار معروف بوده استون هنج است که در سالزبوری جنوب انگلستان قرار دارد. این بنا دایره ای به قطر ۱۰۰ متر را تشکیل می دهد که با ۱۲۰ قطعه سنگ یکپارچه به ارتفاع ۵ متر و هریک به وزن ۵۰ تن به وجود آمده اند. مجموع سوراخ ها و حدفاصل میان سنگ ها ۵۶ متر است. این مجموعه حتی در دوران رومی ها نیز مورد توجه قرار گرفته بود. اما مطالعه آن از سال ۱۶۶۶ میلادی آغاز شد. تاکنون بسیاری از جنبه های ناشناخته این مجموعه را باز شناخته و روشن ساخته اند که بنای مزبور درحقیقت یک رصدخانه بوده است.

پژوهشگران در سال های اخیر به انسان زمانی که پای از غار بیرون نهاد و روی به دشت آورد، به فکر ایجاد خانه که دست ساز خود باشد، افتاد. سرپناه های نخستین انسان، به صورت بسیار ابتدایی بود. نمونه های این نوع آثار اولیه معماری متعلق به حدود ۸۰۰۰ ق.م است، که در برخی از نقاط جهان به جای مانده است.

مصالح، مورد استفاده در تپه علی کش

تحولی که در نحوه زندگی انسان روی داد پیشرفتی است که در تکنولوژی ابزاری پدید آمد. معماری آثار ساختمانی نیز پیشرفت نمود و به اشکال و فرم های خاصی پدید آمد. پی دیوارها از قلوه سنگ بود و روی آن ها را با لایه های گل که از رسوبات قرمز و به رنگ طبیعی بود و با قطعاتی به شکل خشت، به ابعاد تقریبی ۲۵x۱۵x۱۰ سانتی متر، جدا می کردند و با آن ها کلبه های خود را بنا می نمودند. دیوارها بین ۲۵ تا ۴۰ سانتی متر ضخامت داشتند و اتاق ها را با وسعتی برابر با حدود تقریبی ۲×۲ / ۵ متر می ساختند. این نمونه مصالح، مورد استفاده در تپه علی کش در دهلران خوزستان بوده، که آثار آن مربوط به دوره نوسنگی است.

این دوره خانه ها به صورت تکاتاقه بودند که مدخل ورودی آن ها تقریبا ۱.۵ متر عرض داشت. به نظر می رسد کف اتاق ها از گل یا خاک نرم کوبیده شده باشد و از جزئیات ساختمانی اطلاع دیگری در دست نیست. معماری دوره نوسنگی در اکثر مناطق احتمالاََ با بکارگیری مصالح و فرم نقشه یکسانی رایج بودند. البته بعضی از مناطق جهان در مرحله پیشرفته تری قرار داشتند. مناطق دیگر به این صورت نبوده اند آن چنان که از آثار به جای مانده هم در روند تکاملی زندگی و هم در معماری پیشرفت چشمگیری داشتند به طور مثال؛ سال ها بعد توانست گل طبیعی را به خشت تبدیل کند.

اريحا یکی از شهرهای قدیمی خاورمیانه

از آثار دوره نوسنگی جهان که حائز اهمیت هستند، مکان هایی مانند؛ اريحا از شهرهای قدیمی خاورمیانه بوده، که در دره رود اردن واقع شده است. این منطقه در اوایل هزاره نهم پیش از میلاد، یک دهکده کوچک بود، که به عنوان یک روستای متعلق به دوره نوسنگی قدیم، در حدود هشت هزار سال پیش از میلاد مسیح، دستخوش تحولی شگفت انگیز شد، زیرا در این شهر، خانه های خشتی بر پی های سنگی مدور یا بیضی شکل ساخته شده است. با افزایش ثروت شهر و وجود همسایگان نیرومند، ضرورت حفاظت از شهر، بالاخره به ایجاد نخستین استحکامات شناخته شده سنگی در تاریخ بشر انجامید.

در اواسط هزاره هشتم، به طور تخمین، جمعیت شهر به بیش از ۲۰۰۰ نفر می رسید. خندقی عریض و سنگی داشت و دیواری به قطر یک و نیم متری اطرافش کشیده شده بود. از ارتفاع دیوار ۳۶۰ سانتی متر بلندی باقی مانده و در سمت داخل آن نیز یک سنگ بزرگ مدور، به قطر ۹ متر برجای مانده است.

در حدود ۱۰۰ سال پیش از میلاد، ساکنان اولیه، شهر را تخلیه کردند ولی ساکنان جدید آن، در اوایل هزاره هفتم وارد شهر شدند. مهاجران خانه هایی با خشت های خام چهار گوش و پی های سنگی می ساختند و کف و دیوارهای آن ها را استادانه گچ کاری و رنگ آمیزی می کردند.

ویژگی های چاتال هویوک در ترکیه

چاتال هویوک شاید مهم تر از کشفان کانال هویوکاناتولی (ترکیه) باشد. تاریخ آن از ۶۵۰۰ تا ۵۷۰۰ پیش از میلاد به وسعت ۱۳ هزار متر مربع (که فقط ۴۰۰۰ مترمربع آن حفاری داشته و یک فرهنگ نوسنگی به شمار می رود) قرارداشته که یک فرهنگ نوسنگی به شمار می رود. در کنار اريحا، چاتال هویوک را یکی از نخستین تلاش های بشر برای پی ریزی زندگی شهری دانسته اند. نظم موجود در نقشه شهر، نشان می دهد که آن را طبق نقش های نظری یا غیرتجربی تنظیم و ایجاد کرده اند.

ویژگی این شهر آن است که هیچ خیابان یا کوچه ای ندارد. خانه ها به یکدیگر چسبیده و از پشت بام به یکدیگر راه دارند. این طرز خانه سازی با آن که ممکن است امروزه عملاََ کار غیرممکنی به نظر آید، دارای امتیازاتی است. این گونه ساختمان ها که حائل یکدیگر بودند استحکامی بیش از ساختمان های تک ایستاده پیدا می کردند.

چون دور تا دور شهر را حلقه پیوسته ای از ساختمان های دارای دیوارهای یکسره و رو به دهکده محاصره کرده بود، دفاع از آن بسیار آسان بود. بدین ترتیب، اگر دشمنی قادر بود، دیوار بیرونی را بشکند و از آن عبور کند، به جای آن که داخل شهر شود، داخل اتاقی میشد، که مدافعانش روی پشت بام ایستاده بودند و این امر برای او اسباب خطر بود.

حیاطی در میان انبوه متراکم ساختمان ها

در بعضی نقاط، فضای باز حیاطی در میان انبوه متراکم ساختمان ها ایجاد شده، که به عنوان محل جمع آوری زباله مورد استفاده قرار می گرفت. خانه ها به اندازه های مختلف ولی با نقش های واحد ساخته می شدند و دیوارهایشان با کلاف های محکم چوبی تقویت می شدند. از سکوهای کنار دیوار، برای خوابیدن، کار کردن استفاده می کردند.

در آن نقشه، شهری بانقاشی به دست آمده بر روی یکی از زیارتگاه های چاتال هویوک، حاکی از آن بوده که این شهر، براساس نقشه قبلی ساخته شده است، زیرا در آن نقشه خانه های چهار گوش که تقریباََ کنار هم ساخته شده اند، نشان داده شده است.

کشف کوه حسن داغ

در پشت شهر، البته کمی دورتر و با مقیاسی کوچک تر، کوهی با دو قله دیده می شود. خط ها و نقطه هایی که از قله ی بلندتر خارج می شوند، به معنی فوران مواد آتشفشانی است. این کوه، شناسایی شده در منطقه ای به نام کوه حسن داغ معروف است و  ارتفاع آن ۳۱۸۰ متر که از چاتال هویوک دیده می شود. در داخل برخی از معابد، شاخ هایی کار گذاشته بودند، که در هنگام حفاری کشف شد.

برای طراحی داخلی، طراحی نقشه و طراحی نما ساختمان می توانید سفارش خود را به صورت آنلاین در سایت ما ثبت کنید!!