به فضاهایی همچون رختکن، سرویسهای بهداشتی، سرویسهای رفاهی و خدماتی مثل پارکینگ، اتاق کمکهای اولیه، تلفن عمومی و غیره؛ امکانات و فضاهای جانبی میگویند. این امکانات و فضاهای جانبی، در کنار زمین اصلی بازی، سالن ورزش یا سالن استخر و بهمنظور ارائه خدمات بهداشتی، رفاهی و غیره به بازیکنان، مربیان، تماشاگران، کارکنان و سایر مراجعهکنندگان طراحی و ساخته میشود.
رختکن، یکی از اصلیترین امکانات و فضاهای جانبی
۱. مهمترین عامل در رختکن استفادهکنندگان
مهمترین مسئلهای که در مورد ساخت محل رختکن باید به آن توجه کرد این است که بهراحتی در دسترس استفادهکنندگان باشند. برای تمام فعالیتهایی که به تعویض لباس نیاز باشد (هم ورزشهای داخل سالن و هم ورزشهای روباز) این اتاق موردنیاز است.
۲. موقعیت و فاصلهی رختکن از زمین بازی
راهروهای منتهی به رختکنها باید در دسترس باشند؛ بنابراین باید آنها را انتهای راهروهایی ساخت که کمترین تردد در آنها صورت میگیرد. توصیه میشود رختکنها در همان طبقهای که سالن ورزش، زمینبازی و یا سالن استخر قرار دارد، طراحی و ساخته شوند. در این صورت، از تردد بیش از حد و حتی از وقوع آسیبهای احتمالی ناشی از بالارفتن از پلهها پیشگیری میگردد.
در مواردی که رختکن برای فضاهای روباز ساخته میشود، بهتر است فاصلهاش با اینگونه فضاها در کمترین حد ممکن باشد. در این صورت، ورزشکار مجبور نخواهد بود از راهروها عبور کند تا به رختکن برسد.
در جایی که استخر و رختکن نزدیک هم قرار گرفتهاند، بهتر است بازیکنان در فاصلهی بین رختکن و استخر، از محل مخصوص که دوش و حوضچهی ضدعفونیکننده قرار دارد عبور کنند تا موارد بهداشتی رعایت شود. گاهی اوقات رختکنها، در اطراف استخر ساخته میشوند. بهخصوص زمانی که به جز گروههای اصلی، عموم مردم نیز از آن استفاده میکنند.
۳. اندازه و تعداد اتاق رختکن
همانطور که گفته شد رختکن یکی از مهمترین امکانات و فضاهای جانبی اماکن ورزشی به شمار میرود به همین دلیل تعداد و ابعاد و اندازهی آن نیز بسیار حائز اهمیت است.
اندازهی اتاق رختکن، به مسائلی همچون سیستم و روش بهکارگیری وسایلی مانند یونیفرم، استفاده از حوله، ابزار و تعداد افرادی که از رختکن استفاده میکنند، بستگی دارد. اگر افراد مختلف، مثلاً ورزشکاران و افرادی که برای تفریح ورزش میکنند، همه با هم از مکان ورزشی استفاده مینمایند، اندازهی رختکن (رختکن عمومی) باید بسیار بزرگ باشد. در طراحی و ساخت رختکن معمولاً ۲ مترمربع جا برای هر فرد در نظر گرفته میشود.
برای محاسبهی تعداد رختکنها از قاعدهی کلی زیر استفاده میگردد :
تعداد افرادی که در هر رشته یا فعالیت، در هر سانس از یک مکان ورزشی استفاده میکنند ضرب در ۲. (برای اینکه گروهی که وارد میشوند و گروهی که خارج میشوند بتوانند همزمان از رختکن استفاده کنند).
تعداد رختکن موردنیاز = ۲ × تعداد افراد در هر رشته یا فعالیت در هر نوبت
۴. دربهای ورودی و خروجی رختکن
برای جلوگیری از تردد بیش از حد و ممانعت از برخورد بازیکنان در رختکن، بهتر است درب ورودی و خروجی جداگانهای برای رختکنها در نظر گرفت. جنس دربها باید بسیار محکم و مقاوم باشد و در برابر رطوبت بهخوبی مقاومت کند.
۵. دیوارهای رختکن باید به چه صورت باشد؟
دیوارهای رختکن باید از مواد مقاوم در برابر رطوبت ساخته شود؛ رنگ روشن داشته باشد و بهتر است گوشههای آن بهصورت گرد و قوسی شکل در آید. همچنین، فاصلهی بین سطح زمین و دیوارها نیز باید پر باشد تا از وقوع هرگونه آسیب احتمالی جلوگیری شود.
۶. در ساخت سطوح رختکن از چه موادی استفاده میگردد؟
معمولاً برای ساخت سطوح باید از موادی استفاده کرد که امکان سرخوردن بر روی آنها وجود نداشته باشد و نظافت و تمیزکردن آنها آسان و راحت صورت گیرد. کاشیها و سرامیکها برای این کار مناسباند اما باید در انتخاب نوع کاشی دقت کرد تا از ایجاد هرگونه لغزش جلوگیری شود. سطوح رختکن بهتر است بهطرف آبروها یا فاضلاب شیب داشته باشد تا تمیزکردن آنها آسان باشد.
نکته: امروزه، پوششهای ترکیبی بر روی سیمان بسیار متداول است. چرا که از هرگونه لغزش و ایجاد سروصدا جلوگیری میکند. ضمناً، دوام آنها نیز بیشتر است.
۷. ویژگیهای سقف، چراغها و پنجرههای رختکن
سقفها را باید از موادی با رنگ روشن و مقاوم (در برابر رطوبت) ساخت. برق اضطراری همیشه باید وجود داشته باشد. همچنین، باید سعی شود که چراغها مستقیماً بر بالای رختکن نصب گردد تا روشنایی کافی وجود داشته باشد .
پنجرههای نصب شده بر دیوارهای کناری باید (تقریباً ۶۰ سانتیمتر) (۲۴ اینچ) بلندی و (تقریباً ۹۰ سانتیمتر) (۳۶ اینچ) از سقف فاصله داشته باشد. در مواردی که به باز و بسته کردن پنجرهها نیاز است، باید فاصلهی آنها از سطح زمین بهقدری باشد که بتوان آنها را از سطح زمین بهخوبی کنترل کرد. البته، اگر وسایل تهویهی کافی وجود داشته باشد، به باز و بسته کردن پنجرهها نیاز نیست.
جنس شیشههای پنجرهها بهتر است از مواد ترکیبی مثل طلق انتخاب گردد. طلقها در رنگهای مختلف وجود دارند و قابل تعویضاند. برای تهویهی هوا نیز میتوان از هواکش سقفی استفاده نمود. زیرا بخار هوا در سقف جمع میشود و چون پنجرهها ۹۰ سانتیمتر از سقف فاصله دارند، هواکش دیواری آنچنان مفید نخواهد بود.
۸. وسایل و تجهیزات موردنیاز در فضای رختکن
آینه، سشوار، آبسردکن و غیره وسایل و تجهیزات موردنیاز اتاقهای رختکن است. نصب آینه در رختکن ضروری است و بهتر است تمامقد باشد و فاصلهی آنها از سطح زمین، (تقریباً ۳۰ سانتیمتر) (۱۲ اینچ) در نظر گرفته شود. علاوه بر این، روی دستشوییها نیز باید آینه نصب شود. نصب آینه بر درب خروجی نیز باعث میشود تا استفادهکنندگان، هنگام ترک استخر، عکس خود را ببینند.
قراردادن آبسردکن در محل عبور و مرور استفادهکنندگان باید موردتوجه قرار گیرد و نصب آن نباید در رختکنها باعث ازدحام جمعیت و شلوغی شود. نصب وسایل خشککنندههای مو (سشوار) نیز لازم است. چنان چه وجود نداشته باشد ممکن است افراد، دیگر به استفاده از آن مکان ورزشی تمایلی نشان ندهند.
۹. رختکن مربیان و مدرسان به عنوان یکی از امکانات و فضاهای جانبی
طراحی و ساخت اتاقهای رختکن برای مربیان و مدرسان، باید رفاه و آسایش این گروه در نظر گرفته شود. در این اتاقها باید فضای کافی و مناسب وجود داشته باشد. حتی در مواردی که افراد زیادی ازاینگونه اتاقها استفاده میکنند، تسهیلاتی نیز باید ارائه گردد. در اتاق رختکن مربیان، هر فرد باید فضای مشخص و مناسبی برای آمادهشدن، در اختیار داشته باشد. امکاناتی مانند سیستم ارتباطات و تلفن، مرکز اطلاعات، تخته سیاه و ساعت از وسایل موردنیاز اینگونه فضاهاست. هم چنین، قفسههای مخصوص نگهداری مواد آموزشی و فضایی برای بحثها و گفتوگوهای خصوصی باید وجود داشته باشد.
۱۰. رختکن معلولان دارای چه ویژگیهایی است؟
رختکن معلولان باید باتوجهبه شرایط خاص جسمانی آنها طراحی شود. درنظرگرفتن فضایی بهاندازهی ۱۵۰ سانتیمتر برای چرخش صندلیهای چرخدار، در رختکنها ضروری است. هم چنین رختکن و دوشها باید در کنار هم ساخته شوند و دسترسی به هر دو آسان باشد. دوشها باید به تعداد کافی فراهم باشد و رختکن و دوشها باید در مجاورت زمینبازی، استخر و سالن ورزشی و همسطح با آن ساخته شود، درنظرگرفتن نردههایی در رختکن و در کلیهی سرویسهای بهداشتی ضرورت دارد.
سرویسهای بهداشتی (توالتها)، یکی از امکانات و فضاهای جانبی مهم
۱. فراهم ساختن توالتها (به طور عمومی)
توالتها یا تسهیلات دستشویی ممکن است موردنیاز گروهها و افراد متعدد باشد. این افراد ممکن است علاوه بر جمعیت تماشاگران از گروههای زیر باشند
- لژ نشین ها (جایگاه مهمانان و افراد ویژه)
- گروه تلویزیونی، گزارشگران و مفسران
- مدیریت و کارکنان ورزشگاه
- برگزارکنندگان مسابقه و پلیس
- بازیکنان و داوران
- گروه آزمایش های پزشکی
و چنین تسهیلاتی (سرویسهای بهداشتی) باید متناسب با تعداد تماشاگران و گروههای یاد شده ساخته شوند، بهطوریکه مورداستفادهی کلیهی گروهها و تماشاگران قرار گیرند. در ورزشگاههای کوچک، ساختن توالت مجزا برای هرکدام از گروههای مذکور غیراقتصادی و نسبتاً غیرضروری به نظر میرسد. درعینحال، ساختن توالت برای کلیه ی گروهها باید همگانی، در دسترس، و مناسب و راحت باشد. برعکس، در ورزشگاههای بزرگ ممکن است ضرورت پیدا کند که تسهیلات مجزایی برای گروههای مذکور فراهم شود.
علاوه بر این، گروه طراح باید تعادل مناسبی را بین دو مقولهی زیر برقرار کنند:
الف) صرفهجویی مالی با فراهمکردن تنها یک منبع فاضلاب مرکزی (که کاری پرهزینه است بهویژه برای سطوح بالاتر سکوهای پلکانی.)
ب) راحتی و آسایش استفادهکنندگان با حداکثر پراکندگی توالتها در سراسر استادیوم، بافاصلهی کم (کمتر از ۶۰ متر تا محل نشستن) و حداقل تغییر طبقهی استفادهکنندگان.
نکته: توالتهای مطلوب آنهایی هستند که برای فضایی شلوغ و پرجمعیت ساخته شده باشند؛ بنابراین، تعداد ناکافی توالتها یا آبریزگاهها نیاز جمعیت زیادی از حامیان و طرفداران باشگاه را برآورده نمیکند.
۲. محل استقرار توالتها باید چگونه باشد؟
توالتها، دستشوییها، و باید به تعداد زیاد و با اندازههای کوچک ساخته شوند و در سراسر ورزشگاه توزیع شوند. هزینهی سیستم فاضلاب مرکزی باید موردتوجه قرار گیرد و بین هزینه و راحتی، تعادلی نسبی برقرار شود. چنین واحدهایی باید به طور یکنواخت در تمامی طبقات سکوهای پلکانی، بدون داشتن بیش از ۶۰ متر فاصله تا محل نشستن و ترجیحاً در همان طبقه، توزیع گردند. توالتها باید در فضاهای پرجمعیت مستقر شده؛ دسترسی به آنها آسان و ایمن بوده و همچنین، باید پشتبهدیوار بیرونی ورزشگاه ساخته شود تا در معرض نور و تهویهی طبیعی باشند.
۳. توالت ویژهی افراد معلول
درصد معینی از توالتها باید برای استفادهی افراد معلول در نظر گرفته شود. این تناسب هم از نظر محل قرارگرفتن توالتها و هم از نظر شیوهی طراحی باید موردتوجه قرار گیرد. این درصد ممکن است بر اساس قوانین و مقررات محلی تعیین شود. تسهیلات توالت در ورزشگاهها توصیه میکند که در هر محل برای هر ده نفر معلول ورزشکار، حداقل دو توالت پیشبینی شود.
در منبعی دیگر، نسبت یک توالت ویژه برای ۱۲ تا ۱۵ تماشاگر دارای صندلی چرخدار، پیشنهاد شده است. اینگونه توالتها باید در سرتاسر ورزشگاه توزیع شوند و درعینحال، در دسترس باشند. ضمن این که از دستشویی افراد معلول هر دو جنس میتوانند با استفاده کنند.
سرویسهای رفاهی و خدماتی (پارکینگ)
۱. انواع پارکینگ از لحاظ ساختاری
پارکینگ جزو امکانات و فضاهای جانبی اماکن ورزشی محسوب میشود که خود دارای مشخصات و ویژگیهایی است. در ادامه، توضیح داده خواهد شد.
انواع پارکینگ از لحاظ ساختاری عبارتاند از:
پارکینگ طبقاتی، پارکینگ مشترک، پارکینگ خیابانی و پارکسوار. راحتترین وضعیت، این است که پارکینگ در فضای گرداگرد ورزشگاه و نزدیک به آن و هم سطح با دربهای ورودی و خروجی واقع شود. اما ممکن است به استفادهی غیرمفید از زمین منجر شود (که در فضای شهری گران و کمیاب است). از طرف دیگر، فضای وسیع آسفالت پارکینگ میتواند بر روی محیط اطراف تأثیر منفی داشته باشد.
مسیرهای دسترسی: ساختن تعداد معقولی از فضاهای پارکینگ برای اطمینان از دسترسی آسان ضروری است. زیرا احتمال دارد که بازدیدکنندگان به دلیل تراکم ترافیک قبل و بعد از مسابقه، از آمدن به ورزشگاه دلسرد شوند. فضاهای پارکینگ و راههای تغذیهکنندهی آن نباید با فضاهای خروج اضطراری ورزشگاه، یا فضای مربوط به ماشینهای آتشنشانی، آمبولانسها، وسایط نقلیهی پلیس و غیره تداخل داشته باشند.
۲. انواع پارکینگ از لحاظ نوع کاربری
پارکینگ تماشاگران: میتوان نصف كل زمین را به پارکینگ وسایل نقلیه اختصاص داد. کمیت و کیفیت آن به تماشاگران بستگی دارد. در کشورهای اروپایی برخلاف کشور آمریکا، در اکثر ورزشگاهها سرویسهای انتقال عمومی فراهم است. در این کشورها، زمین برای پارکینگهای بزرگ بهآسانی در دسترس نیست و بیشتر سرویسهای انتقال عمومی رواج دارد. تنها برای تنی چند از مسئولان پارکینگ موجود است.
در طراحی پارکینگ استادیومهای جدید، نیاز تماشاگران میتواند از طریق تجزیهوتحلیل ملاحظات زیر تخمین زده شود:
ظرفیت ورزشگاه، برنامه و انواع مسابقات، نیاز رقابتی به فضای پارکینگ، ماشینها (عمومی و خصوصی)، اتوبوسهای شهری و بینشهری، موتورسیکلت و دوچرخه، و تماشاگران معلول.
پارکینگ بازیکنان: فضای پارکینگ باید برای اتوبوسهای کلیدی تیمها پیشبینی شود و مستقیماً و بدون برخورد با جمعیت، به رختکن بازیکنان دسترسی داشته باشد .
پارکینگ کارکنان: مدیران، برگزارکنندگان مسابقات و کارکنان ورزشگاه باید پارکینگی داشته باشند که مجزا، مشخص، ایمن، تحت مراقبت و کنترل شدید و دارای تلویزیون مداربسته باشد.
پارکینگ رسانههای گروهی: برای استقرار وسایط نقلیهی فراوان تلویزیونی و اطلاعرسانی باید فضای وسیعی پیشبینی شود. تعداد ده قطعه فضا برای هر مسابقه موردنیاز است و عواملی که باید در نظر گرفت نهتنها شامل موقعیت فضاها میشود بلکه وسعت مسیرهای دسترسی و شعاع دایرههای چرخش اینگونه وسایط نقلیهی سنگین را نیز در برمیگیرد.
فضایی به وسعت ۲۴ متر در ۴ متر باید به هر یک از اینگونه وسایط نقلیه اختصاص داده شود، و کف و سطح پارکینگ باید قادر باشد بیش از ۱۵ تن وزن را تحمل کند.
سرویسهای رفاهی و خدماتی (اتاق کمکهای اولیه)
یکی از اصلیترین و مهمترین امکانات و فضاهای جانبی اماکن ورزشی اتاق کمکهای اولیه میباشد. اگرچه رعایت کلیدی اصول ایمنی در تمامی مراحل طراحی، ساخت و بهرهبرداری از اماکن و فضاهای ورزشی الزامی است، ولی پیشگیری از وقوع کلیه ی حوادث احتمالی تقریباً غیرممکن است. در اینگونه فضاها، بنا به ماهیت فعالیتهای ورزشی، همیشه احتمال وقوع آسیب وجود دارد؛ بنابراین، ابتدا باید سعی شود فضاها بهگونهای ساخته شود که احتمال وقوع حوادث و آسیبها به حداقل برسد؛ سپس، در صورت وقوع آسیب، در سریعترین زمان ممکن به فرد آسیبدیده کمک شود و اقدامات لازم بر روی وی انجام گیرد.
در سالنهای ورزشی بزرگ و نیز سالنهایی که افراد زیادی از آن استفاده میکنند (چه از نظر تعداد تماشاگر و چه بازیکن)، همیشه باید اتاقی مخصوص و مجهز، برای کمکهای اولیه موجود باشد. دسترسی آمبولانس به ورودی این اتاق باید آسان بوده و همچنین از فضای بازی و مسیرهای دسترسی عمومی، نمایان باشد.
بنابراین، نوع استفاده، تعداد استفادهکنندگان (بهاضافهی استفادهکنندگان از تسهیلات روباز هم جوار) و تحت پوشش قرارگرفتن بهوسیلهی آمبولانس محلی، همگی باید به هنگام تصمیمگیری برای ساخت اتاق کمکهای اولیه، در نظر گرفته شود.
تعيين محل اتاق کمکهای اولیه
همانطور که گفته شد اتاق کمکهای اولیه یکی از مهمترین امکانات و فضاهای جانبی اماکن ورزشی به شمار میرود؛ بنابراین، درنظرگرفتن مکان برای کمکهای اولیهی نزدیک و هم سطح با فضای بازی یا سالن استخر مهم و قابلتوجه است.
در تعیین محل اتاق کمکهای اولیه موارد زیر باید بهدقت موردتوجه قرار گیرد:
داشتن تابلو: فضاهای کمکهای اولیه باید با نصب تابلو به طور واضح در تمامی قسمتهای ساختمان مشخص شوند. محل تجهیزات کمکهای اولیه و تسهیلات، اسامی و محل امدادگران ماهر در ساختمان و چگونگی دسترسی به آنها باید مدنظر قرار گیرد.
دردسترسبودن سرویسهای بهداشتی: فضاهای کمکهای اولیه باید به سرویسهای بهداشتی (توالتها) نزدیک باشد.
دسترسی به مسیرها: مسیرهای منتهی به کمکهای اولیه (مثل آسانسور، دربها) و ورودی به اتاق کمکهای اولیه باید بهقدر کافی پهن باشد تا برانکارها، صندلیهای چرخدار فضای لازم را برای دسترسی در اختیار داشته باشند. پهنای ۹۰ سانتیمتر برای دربها و ۱۲۰ سانتیمتر برای راهروها، حداقل ابعادی است که باید در نظر گرفته شود.
دسترسی به آمبولانس: تمامی راهروها در مسیرهای خروجی بالقوه باید این ظرفیت را داشته باشند که برانکاری با ابعاد ۵۶ × ۱۹۰ سانتیمتر را در خود جا دهند .
ترکیب ساختمان باید بهگونهای باشد که به آمبولانس اجازه دهد تا با قرارگرفتن در نزدیکترین نقطه به ساختمان، فاصلهی بین برانکار تا آمبولانس را کوتاه کند. پهنای یک مسیر دسترسی جهت آمدورفت یک آمبولانس، حداقل شش متر است.
اندازه و طرح اتاق کمکهای اولیه: اندازه و طرح اتاق کمکهای اولیه، به مساحت ساختمان و این که آیا قصد داریم آن را در سالن تماشاگر جا دهیم یا خیر، بستگی دارد.
برای طراحی داخلی، طراحی نقشه و طراحی نما ساختمان می توانید سفارش خود را به صورت آنلاین در سایت ما ثبت کنید!