کلیاتی در مورد نقشه‌برداری در معماری
لازم به توضیح است که پیشرفته علوم و فنون و نیاز جامعه بشری به بهره‌گیری از کلیه منابع زمینی، زیرزمینی و دریایی سبب پیشرفت و توسعه علم نقشه‌برداری‌شده و شاخه‌های مختلف علم نقشه‌برداری به‌صورت تخصص‌های ویژه مورداستفاده قرارمیگیرد.
تعریف و معرفی انواع نقشه در نقشه‌برداری
نقشه تصویر قائم و دقیق اشیا و عوارض طبیعی یا مصنوعی، با یک مقیاس معین بر روی صفحه است؛ مانند نقشه قاره‌ها، کشورها، نقشه استان‌ها، شهری، ساختمانی، صنعتی، فنی و غیره، علم تهیه نقشه از عوارض طبیعی و مصنوعی قطعاتی از زمین می‌باشد.
نقشه‌ها بسته به نوع کاربرد آن‌ها در علوم و صنایع مختلف با روش‌ها و دقت‌های گوناگون تهیه می‌شوند و در ترسیم انواع نقشه‌ها از قراردادها و علایم مخصوصی استفاده می‌گردد که برای تهیه نقشه یا استفاده از آن باید آن‌ها را فراگرفت.
کاربرد و اهداف مورد توجه در نقشه‌برداری
۱. تهیه نقشه که اصلی‌ترین و مهم‌ترین بخش فعالیت‌های نقشه‌برداری است.
۲. کمک به مهندسین راه و ساختمان در پیاده کردن پروژ‌های عمرانی مانند: آسمان‌خراش‌ها، پل‌ها، تونل‌ها، مترو و غیره بسیار حائز اهمیت‌می‌باشد.
۳. کنترل نقشه‌های پیاده‌شده، موقعیت مسیرها و عوارض مصنوعی مانند: سد مورداستفاده قرارمیگیرد.
۴. تعیین موقعیت جغرافیایی و دقیق نقاط زمین و کمک به‌اندازه گیری‌های دقیق ابعاد زمین و حرکات آن موردتوجه است.
تعریف و انواع روش‌های نمایش مقیاس در نقشه‌برداری
دسته‌بندی نقشه برحسب مقیاس
۱. نقشه‌های خیلی‌خیلی بزرگ مقیاس که به آن‌ها دتایل می‌گویند و بیشتر در کارهای فنی و ساختمانی برای نشان‌دادن جزئیات از آن‌ها استفاده می‌کنند. مقیاس؛ یک‌به‌یک، یک‌به‌دو و تا یک به پنجاه.
۲. نقشه‌های پلان که معمولاً برای نشان‌دادن موقعیت دقیق اجزا یک مجموعه مثل ساختمان یا بنا به‌کارمی‌رود. مقیاس؛ یک به صد، یک به دویست، و تا یک به پانصد.
۳. نقشه‌های بزرگ مقیاس که برای کارهای ثبتی و نقشه‌های دقیق مهندسی و اجرایی مورد استفاده‌هستند. مقیاسی یک به پانصد، یک به هزار و تا یک به ده‌هزار.
۴. نقشه‌هایی چون: میان مقیاس که برای نشان‌دادن عوارض زمین به‌کارمی‌روند.
۵. کوچک‌مقیاس، برای تهیه نقشه‌های جغرافیایی مورداستفاده قرارمی‌گیرند.
انواع نقشه از نظر مقیاس
نقشه‌ها را برحسب کاربرد و دقتی که در آن موردنیاز است با مقیاس مخصوصی تهیه‌می‌کنند و معمولاً عدد مقیاس نقشه به نحوی انتخاب‌می‌شود که کارکردن و محاسبه با آن آسان باشد.
نکته:نسبت فاصله دو نقطه در روی نقشه به فاصله افقی همان دو نقطه در روی زمین را مقیاس نقشه می‌گویند.
۱. مقیاس عددی: در نقشه‌برداری معمولاً مقیاس را به‌صورت یک کسر نمایش می‌دهند. برای این کار از دو روش استفاده‌می‌شود:
الف) مقیاس کسری ساده: این مقیاس در کشورهایی که دارای سیستم متریک هستند؛ مورداستفاده قرارمیگیرد.
ب)مقیاس کسری مرکب: در کشورهایی مانند آمریکا و انگلیس که سیستم غیر متریک دارند؛ از مقیاس مرکب استفاده‌می‌شود که یعنی ۲ اینچ روی نقشه برابر ۱۰ مایل روی زمین می‌باشد. معمولا واحد صورت اینچ و واحد مخرج مایل است.
۲.مقیاس خطی و یا ترسیمی: یعنی خطی به قسمت‌های مساوی تقسیم شده و اندازه واقعی آن بر روی آن نوشته‌شده است، به صورتی که هر سانتی‌متر روی این خط شاید ۲ یا ۵ کیلومتر را نشان‌دهد.
پاشنه مقیاس در مقیاس خطی
اولین قسمت خط مقیاس را به قطعات کوچک‌تری تقسیم می‌کنند تا طول‌های کوچک‌تر را روی آن اندازه‌گیری کنند.
مزایای استفاده از مقیاس خطی(ترسیمی)
باتوجه‌به اینکه نقشه‌ها را معمولاً بروی کاغذ چاپ می‌کنند و کاغذ معمولاً در اثر رطوبت تغییر بعد می‌دهد؛ بنابراین طول‌های ترسیم‌شده نیز تغییر می‌کند، اما مقیاس خطی به همان اندازه تغییرمی‌نماید؛ ازاین‌رو دقت آن از دست نمی‌رود.
با داشتن مقیاس ترسیمی مستقیماً و حتی با داشتن یک قطعه نخ یا چیزی مثل آن می‌توان فواصل روی نقشه را اندازه گرفت و روی مقیاس خطی اندازه واقعی فواصل را به درست آورد.
شاخه‌های مختلف مورداستفاده در نقشه‌برداری
علم نقشه‌برداری در دهه‌های اخیر آن‌چنان گسترش و توسعه‌یافته و در شاخه‌های مختلف علوم و تکنولوژی نیز چنان پیشرفت کرده و همچنین در شاخه‌های مختلف علوم و تکنولوژی کاربرد یافته‌است که امروز به متخصص‌های ویژه‌ای تبدیل‌شده‌اند و تقریبا در کلیه صنایع و حرفه‌ها از پزشکی تا کشاورزی و از صنعت و معدن تا شهرسازی و سدسازی و غیره به‌کار می‌آید و فوایدی ارزنده دارد.
جزییات نقشه برداری مسطح یا پلان
۱.نقشه‌برداری مسطح: هدف نقشه‌برداری مسطح تعیین و نمایش وضع مسطحاتی عوارض است. در این نقشه‌ها به ارتفاع نقاط اهمیت نمی‌دهند؛ بلکه تنها، ابعاد عوارض و موقعیت آن‌ها نسبت به هم مشخص می‌گردد که به این نقشه‌ها همچنین پلان می‌گویند.
۲.نقشه‌برداری ارتفاعی: در این نوع نقشه‌برداری که بیشتر به‌منظور تهیه برش‌های عرضی و طولی یک مسیر انجام می‌گردد. ارتفاعات نقاط تغییر شیب زمین در مسیرهای مستقیم عمود برهم مسیر و نیز تغییرات ارتفاعی در طول مسیر مهم‌می‌باشد.
۳.توپوگرافی: هرگاه وضع ارتفاعی و مسطحاتی یک زمین موردنیاز و توجه باشد؛ بنابراین نقشه‌های تهیه‌شده آن نقشه‌های توپوگرافی هستند. در این نقشه‌ها ارتفاعات معمولاً با خطوط تراز نمایش داده می‌شوند. به این خطوط تراز اصطلاحاً خطوط منحنی میزان می‌گویند.
۴.نقشه‌برداری زیرزمینی: برداشت یا پیاده کردن نقشه‌های تونل و معدن و زیر گذرهای بزرگ همچون مترو می‌باشد.
۵.نقشه‌برداری هوایی: برای تهیه‌های مبنای در سطح وسیع، مانند نقشه یک کشور از عکس‌های هوایی که از طریق هواپیما تهیه‌شده است؛ استفاده‌می‌شود.
۶.نقشه‌برداری مسیر: بخشی از نقشه‌برداری که در آن طراحی و پیاده کردن مسیرهایی از قبیل راه، راه‌آهن، کانال‌کشی، لوله‌کشی، دکل گذاری و غیره انجام می‌گردد.
۷.نقشه‌برداری نظامی
۸.نقشه‌برداری مشتقه (موضوعی)، یکی از شاخه‌های نقشه‌برداری
نقشه‌برداری مشتقه از شاخه‌های علم نقشه برداری بوده که با اکثر رشته‌های علوم و تکنولوژی ارتباطی عمیق پیدا نموده است. از این طریق نقشه‌هایی در موضوعات علوم مختلف تهیه‌می‌شود و در اختیار سایر می‌باشد. شما می‌توانید آن را جمع نموده، در داخل کیف مخصوص قرارداده و به نقطه موردنظر حمل نمایید.
اندازه‌گیری فاصله با پیرامون ثابت را به‌وسیله پیرامون ثابت چرخ‌های اتومبیل، موتورسیکلت و دوچرخه نیز می‌توان انجام داد که این روش نسبت به رول فیکس از دقت کمتری برخوردار است، اما انجام‌دادن آن نیز ساده می‌باشد. کافی است بین دو نقطه با اتومبیل، موتورسیکلت یا دوچرخه حرکت نمایید و فاصله مربوطه را روی کیلومترشمار ملاحظه نمایید. نکات مهمی که در این روش باید رعایت کنید تا دقت بیشتری‌داشته باشید، همانند روش کار با رول فیکس می‌باشد.
انواع وسایل اندازه‌گیری در نقشه‌برداری
۱. اندازه‌گیری فاصله با زنجیر مساحی
زنجیر مساحی، تا چند سال پیش وسیله معمولی اندازه‌گیری طول بادقت متوسط بود. این زنجیر از مفتول‌های فلزی به طول ۲۰ الی ۲۵ سانتی‌متر ساخته‌شده که به‌وسیله حلقه‌های فلزی به هم متصل می‌شوند؛ از پلاک‌های مخصوصی برای نشان‌دادن محل دسیمتر و متر استفاده‌می‌شود. دقت این وسیله حدود ۱۰۰۰/۱ است؛ یعنی در هر ۱۰۰۰ متر امکان ۱ متر خطا وجود دارد.
۲. اندازه‌گیری فاصله با نوار اندازه‌گیری (متر)
امروزه نوارهای اندازه‌گیری طول که اصطلاحاً آن‌ها را “متر” می‌نامیم رایج‌ترین وسایل اندازه‌گیری طول بادقت متوسط هستند؛ به همین دلیل عمق اندازه‌گیری بافاصله را اصطلاحاً “متری کشی” می‌نامند.
مترها را از جنس‌های مختلفی مانند چوب، پارچه، پلاستیک یا فلز می‌سازند که دقت اندازه‌گیری آن‌ها با یکدیگر فرق می‌کند.
انواع مترهای مورداستفاده در اندازه‌گیری
الف) مترهای پارچه‌ای و پلاستیکی:
این مترها بیشتر برای فواصل کوتاه مناسب هستند. دقت آن‌ها بین ۱۰۰۰/۱ تا ۳۰۰۰/۱ است و برای کارهای دقیق از آن‌ها استفاده‌نمی‌شود، زیرا در اثر تأثیر عوامل جوی مانند گرما و سرما، نوع پلاستیکی تغییر طول می‌دهد و نوع پارچه‌ای در اثر تغییر رطوبت هوا طولش کم یا زیاد می‌شود.
در مقابل نیروی کشش نیز هر دو مقاومت کمی دارند و طولشان زیاد می‌شود و بنابراین، در فواصل بلند که نیاز به نیروی کشش بیشتری برای افقی نگه‌داشتن و جلوگیری از شکم دادن متر داریم، مناسب نمی‌شود. این مترها را در اشکال و اندازه‌های مختلف می‌سازند. امروزه استفاده از مترهای پارچه‌ای معمول نمی‌باشد.
ب) مترهای فلزی، یکی از متداول‌ترین مترهای اندازه‌گیری
متداول‌ترین وسیله اندازه‌گیری در نقشه‌برداری متر فلزی است. جنس فلز این مترها معمولاً فولاد است که دارای خاصیت فنری نیز می‌باشد. این خاصیت فنری بودن سبب می‌شود که به‌راحتی حول یک استوانه (قرقره) پیچیده‌شده و حجم کوچکی را اشغال کند؛ هنگام باز کردن و استفاده از مترهای فلزی باید به این نکات توجه نماییم:
۱. در نزدیکی سیم برق از آن استفاده‌نکنیم؛ حتی اگر سیم برق دارای روکش عایق باشد، چون ممکن است لبه متر روکش عایق را بریده و سبب برق‌گرفتگی شود.
۲. هنگام کار سعی کنیم زیر پای افراد قرار نگیرد یا وسایل نقلیه از روی آن عبور نکند، چون سبب شکستن متر خواهد شد.
۳. هرگاه متر به سنگ یا بوته‌ای گیرکرده باشد، بهتر است به محل موردنظررفته متر را آزاد نماییم و در چنین مواردی از کشیدن متر خودداری کنیم و بسیاری از نکات که باید به آن‌ها دقت شود.
پ) مترهای چوبی تاشو:
از این مترها معمولاً برای فواصل کوتاه استفاده می‌شود؛۱ متر یا ۲ متر هستند و عرض آن‌ها بین ۱۱ تا ۱۶ میلی‌متر می‌باشد. این مترها در مقابل رطوبت و حرارت آسیب‌پذیرند.
مهم‌ترین نکات و اصول متر کشی
الف) امتداد گذاری
ب) گرفتن نوار اندازی گیری بین هر دو نقطه از امتداد و قرائت نوار
پ) ثبت قرائت‌ها و محاسبه طول افقی
ت) ثبت محل نقاط توسط میخ چوبی (پیکه)
از آن جا که معمولاً عملیات نقشه‌برداری بروی زمین انجام می‌گیرد، برای ثبت محل نقاط و امتدادها از میخ‌های چوبی استفاده می‌شود. این میخ‌های چوبی را از چوب محکم می‌سازند.
ث) استفاده از میخ فولادی در زمین‌های سخت
در نقاطی که به علت سخت بودن زمین امکان استفاده از میخ چوبی وجود ندارد؛ بنابراین، از میخ فولادی با قطر ۱۲ الی ۱۴ و طول حدود ۲۰ سانتی‌متر استفاده می‌شود.
انواع خطاهای ایجادشده در نقشه‌برداری
الف) خطاهایی که منشأ انسانی دارند: ۱. خطای انسان در تنظیم وسایل اندازه‌گیری؛ ۲. خطای انسان هنگام حدس زدن خورده‌های اندازه‌ها.
ب)خطاهایی که منشأ دستگاهی دارند: ۱. خطای تقسیمات روی قسمت‌های مدرج دستگاه؛ ۲. خطای تنظیم نبودن پیچ‌ها، اتصالات محوری دستگاه.
برای طراحی داخلی، طراحی نقشه و طراحی نما ساختمان می توانید سفارش خود را به صورت آنلاین در سایت ما ثبت کنید!!
