شهر یزد و بررسی اقلیم آن

شهر یزد و بررسی اقلیم آن

شهر یزد جز اقلیم گرم و خشک است.

خصوصیات کلی شرایط اقلیمی دشت‌های فلات یزد

1. آب و هوای گرم و خشک در تابستان و سرد و خشک در زمستان
2. بارندگی بسیار اندک
3. رطوبت هوا بسیار کم
4. پوشش بسیار کم گیاهی
5. اختلاف زیاد درجه حرارت بین شب و روز
6. در نواحی کویری و حاشیه کویری، بادهای توام با گرد و غبار

کلیات بافت شهریزد 

1. بافت شهری و روستایی بسیار متراکم
2. فضاهای شهری کاملا محصور
3. کوچه ها باریک و نامنظم و بعضا پوشیده با طاق
4. ساختمان ها متصل به هم
5. نحوه استقرار مجموعه های زیستی بر اساس جهت آفتاب و باد

کلیات فرم بناها درشهر یزد

1. کلیه بناها به صورت کاملا درونگرا و محصور
2. کلیه بناها دارای حیاط مرکزی (به جز حمام) و اغلب آن ها دارای زیرزمین، ایوان و بادگیر
3. کف ابنیه و خصوصا حیاط پایین تر از سطح معابر
4. ارتفاع اتاق ها نسبتاََ زیاد
5. طاق ها غالبا قوسی و گنبدی
6. دیوارها نسبتا قطور

فشردگی و تراکم در طراحی پلان ساختمان های نواحی گرم و خشک شهر یزد

طراحی پلان برای ساختمان های مناطق گرم و خشک به صورت فشرده و متراکم انجام می گیرد. با این روش سطوح خارجی مرتبط با فضای بیرون و میزان تبادل حرارتی در زمستان و تابستان در فضاهای داخلی به حداقل می رسد. سایه اندازی دیوار ها در طراحی پلان متراکم باعث ایجاد سایه شده و از تابش مستقیم خورشید به جداره ها جلوگیری می کند. در این حالت میزان تبادل حرارت در فصل های گرم و سرد پایین خواهد آمد.

ایوان و حیاط در ساختمان های مناطق گرم و خشک و شهر یزد 

وجود ایوان‌های بزرگ و عمیق با ارتفاع زیاد و حیاط هایی با پوشش گیاهی می تواند به بهتر شدن هوای فضاهای داخلی نیز کمک بسیار زیادی بکند. ویلای شمس در زرندیه ساوه، الماسی در دل کویر اثری موفق از گروه معماران هستند. فضاهای مسکونی مدرن و امروزی است که با بهره‌گیری از این نکات در طراحی توانسته شرایط آسایش را برای ساکنان خود در منطقه ای گرم و خشک فراهم کند.

در حیاط مرکزی و گودال باغچه های خانه های قدیمی، برای ایجاد رطوبت در هوای خشک منطقه از سطوح گیاه کاری شده حوض آب و فواره استفاده می شد تا با توجه به سرمای شب در منطقه هوای سرد در طول شب در داخل حیاط نشست کرده و در داخل حیاط و بدنه دیوارها ذخیره شود و در طول روز که شدت تابش آفتاب بالا است و دمای بیرون ساختمان به حداکثر می رسد هوای داخل ساختمان و حیاط تعدیل شود.

طراحی فرم کلی ساختمان ها در شهر یزد

• بدلیل شدت تابش آفتاب در جهات شرق و غرب، فرم ساختمان باید کشیدگی در خلاف نور خورشید داشته باشد.
• به حداکثر رساندن جریان هوا در اطراف ساختمان‌ها با ایجاد فاصله مناسب در بین آنها توصیه می‌شود.
• اجتناب از ایجاد پنجره ها بزرگ و پیش بینی سایبان عمودی برای آن ها توصیه می‌شود.
• استفاده از شیشه‌های دو جداره توصیه می‌شود.

مهمترین عامل ناراحتی انسان در این ناحیه، گرمای بسیار زیاد ماندن و خشک شدن پوست بدن و کم بودن ظرفیت تبخیر هوا به دلیل گرمای زیاد بوده، بنابراین تهویه مورد نیاز است. بنابراین رعایت اصول زیر می‌تواند تا حدی این مشکلات را رفع نماید. پلان‌ها باز طراحی شوند و فضای عریض و آزاد بین ساختمان‌ها وجود داشته باشد.

ویژگی‌های معماری ساخت بناها بصورت:

• حیاط مرکزی و نیمه درون گرا مرتفع ساختن اتاق‌ها استفاده از ایوان‌های وسیع و مرتفع
• استفاده از رنگ روشن
• بافت متراکم مصالح با ظرفیت حرارتی زیاد
• استفاده از بادگیر
• بام مسطح یا گنبد

در برخی ازشهرهای این اقلیم مانند، یزد برای ایجادجریان هوا از بادگیر استفاده می شد.

یخدان یا یخچال در شهر یزد

یخدان یا یخچال، گونه‌ای ساختمان است که در معماری قدیم ایران برای تولید و نگه‌داری یخ ساخته می‌شد. معمولاً هر یخچال دارای یک استخر و یک دیوار بلند (بنام حصار) و یک مخزن گنبددار بود. حصار طوری ساخته می‌شد که تمام روز سایه آن بر استخر می‌افتاد و از گرم شدن آب استخر جلوگیری می‌کرد. یخی را که در زمستان در استخر یخچال درست می‌شد می‌شکستند و در خزانه انبار می‌کردند و در فصل گرما آن را به کار می‌بردند.

۳ بخش تشکیل دهنده ی یخچال‌ها 

1. دیوار طویل
2. سایه انداز
3. حوضچه‌های تولید یخ مخزن یخ

۲ گونه از مخازن یخ

• مخازن گنبدی شکل به صورت پوشش بارک مخروطی
• مخازن تونلی شکل به صورت دهلیز مستطیل شکل دراز

دیوار سایه انداز، دیوار طویل بسیار بلندی بوده که از مشرق به مغرب کشیده می‌شد. ارتفاع بلند این دیوارها که گاهی تا ۱۰ متر می‌رسد، در طول روز از تابش آفتاب بر روی آب های منجمد شده در حوضچه‌ها جلوگیری می‌کند. در صورتی که در مشرق و مغرب کمی آفتاب بر روی سطوح یخ می‌تابید، در این نقاط نیز دیوارهای سایه انداز جانبی متصل به دیوار اصلی احداث می‌کردند.

برای کم کردن فشار وارده بر پایه در طول دیوار، طاق‌نماهای متعددی احداث می‌شد که علاوه برکمک به ایستایی دیوار، ایجاد سایه روشن در نمای دیواره نموده و از یکنواختی آنان می‌کاهد، مانند، یخچال مویدی در کرمان و یخچال عباس‌آباد در رفسنجان. گاه جهت استحکام بیشتر دیوار سایه انداز، اقدام به احداث پشتبندهای بزرگ در قسمت جنوبی دیوار می‌کردند.

اهمیت حوضچه‌های تهیه یخ 

گودال مستطیل شکلی است که به موازات دیوار سایه انداز و در بخش شمالی آن حفر شده و طول آن اندکی کمتر از طول دیوار و عمق آن ۳۰ الی ۵۰ سانتی متر و گاه بیشتر بود. این گودال، محل تهیه یخ در شب‌های سرد زمستان بوده بدین ترتیب که شب‌های زمستان آن‌ها را از آب پر می‌کردند و صبحگاهان پس از منجمد شدن آب، یخ را قطعه قطعه کرده و در مخازن جمع‌آوری می‌کردند.

مخزن یخ: این مخازن معمولاً در پشت دیوار سایه انداز و در بخش جنوبی آن واقع شده‌اند و بوسیله یک یا چند مدخل ورودی به بخش شمالی و رو به سوی حوضچه‌های تهیه یخ راه می‌یابند.

اهمیت اب انبار در شهر یزد 

آب‌انبار حوض و یا استخر سرپوشیده‌ای است که برای ذخیره آب معمولاً در زیر زمین ساخته می‌شود. در مناطق کم‌آب و کویری آب انبار را از آب باران و یا جویبارهای فصلی پر می‌کنند. در ایران قزوین را به نام شهر آب انبارها می‌شناسند که آب انبارهای زیادی مانند؛ آب انبار سردار در آن وجود دارد. آب انبارها از جمله تأسیسات وابسته به قنات هستند.

آب انبار یکی از ساختمان‌های آبی آب انبار است. آب انبار یا امبار در سراسر راه‌های شهرهای این سرزمین دیده می‌شود. برخی از آن‌ها که در شهرهای خشک و کم آب ساخته شده، اثری بسیار زیبا و از نگاه معماری شایان توجه است در بیشتر سرزمین‌های ایران در سه یا چهار ماه از سال آب آشامیدنی یافت نمی‌شود و اگر هم یافت شود شور هستند. در برخی جاها همان آب شور هم خشک شده‌اند. گاه در فصل تابستان آب آشامیدنی را از چاه‌ها با کوزه و یا سبو می آورند.

قسمت‌های مختلف آب انبارها

• مخزن یا خزینه: محل انبار کردن آب و اصلی‌ترین عنصر آب انبار است. مخازن دارای انواع مختلفی بوده و از نظر شکل و نحوه استفاده به صورت شهری-روستایی و صحرایی بوده‌اند. مخازن در داخل زمین قرار می‌گرفتند تا از فشارهای وارده بر بدنه بکاهند.
• پاشیر: محل قرار گرفتن شیر بزرگ برنجی متصل به مخزن است. شکل آن به صورت یک نیمه ۸ گوش یا ۴ گوش مربع وجود دارد. سکوهایی برای نشستن در دو سمت پاشیر، حفره‌هایی برای انتقال آب ها به کانال‌های زیر زمینی به همراه هواکشی در سقف برای تبادل هوا وجود دارد.
• سردر: راهنمای ورود به آب انبار و را ه پله عمیق آن است. قاب با جرز عمودی، کتیبه، سکوهایی در دو طرف، کاربندی، کاشیکاری، کتیبه کوچک سنگی که نشانه سازنده و واقف آب انبار می‌دهد.
• پلکان: تعداد پله‌ها با توجه به عمق مخزن آب انبار، که کف آن از پاشیر پایین‌تر بوده، تعیین می‌شد و گاهی به ۷۰–۸۰ پله هم می‌رسید. با توجه به افراد مصرف کننده داراری راه‌های متفاوتی بود، مثلاً یک مسیر برایکلیمیان و مسیر دیگر برای مسلمانان است.
• 
  

منظور از بادگیر یا خیشخان چیست؟

هدایت باد مناسب به فضای داخل آب انبار و گردش هوا به سمت حیاط باعث خنکی هوای داخل می‌شد. در خنک سازی آب در آب انبار نیز از همین روش بهره می‌گرفتند. جهت قفسه آب انبارها در هر منطقه متناسب با جهت باد مطبوع در آن منطقه بود. تعداد بادگیرهای آب انبارها متفاوت بوده و از یک تا هفت عدد تغییر داشته، این به دلیل خنکی بیشتر برای آب داخلی بوده است.

دلایل تأسیس و احداث آب انبارها

در ایران توزیع آب و آب انبار امری اعتقادی بوده و ریشه ارزش‌ها و باورهای اسلامی داشته است. آب انبارها معمولاً در مراکز شهر و محل تجمع مردم و همچنین در کاروانسراها تأسیس می‌شده تا دسترسی به آب آسان باشد. نحوه ساخت آب انبار، تصفیه و عایق بندی آن با اصول مهندسی و علمی مطابقت دارد. برای تصفیه از روش‌های فیزیکی و شیمیایی استفاده می‌شود. ته‌نشین شدن مواد زاید، اضافه کردن حجم مشخصی از نمک به منظور تجزیه آن و میکروب کشی توسط کلر آزاد شده، استفاده از ترکیبات آهکی جهت گندزدایی و استفاده از کیسه‌های زغال به منظور بوگیری از جمله این روش‌ها است.

آب انبار در نواحی گرم و خشک از جمله ملزومات مهم برای تداوم زندگی در این مناطق بوده و در اکثر محلات شهری و روستاها یک یا چند آب انباروجود داشته است. این آب انبارها شامل؛ یک مخزن بزرگ مکعب یا مکعب مستطیل و یا استوانه‌ای شکل درداخل زمین بوده‌اند که روی این مخزن را با طاق قوسی و یا گنبدی می‌پوشاندند. این مخازن غالباً یک ودر بعضی موارد دو در راه پله برای برداشت آب از مخزن داشته‌اند. برای نمونه می‌توان به آب انبار شش بادگیره در یزداشاره کرد.

اگرچه آب انبارها بهداشتی بوده‌اند ولی عمل انبار کردن و راکد ماندن آب، باعث آلودگی می‌شد بنابراین جهت گوارایی آب، در سقف، بادگیر‌هایی تعبیه می‌گشته که باعث عبور باد از روی آب شده و موادی اضافه می‌شده تا آب نگندد. مانند، آهک و نمک برای داشتن کلر، ماهی برای رفع باکتری‌های آب، ذغال برای خاصیت بوگیری و خشت برای رسوب زدایی املاح آب.

برای طراحی داخلی، طراحی نقشه و طراحی نما ساختمان می توانید سفارش خود را به صورت آنلاین در سایت ما ثبت کنید!!