سبک خانه‌های سنتی ایرانی
یکی از اولین چیزهایی که گردشگران را در ایران شگفت‌زده می‌کند، خانه‌های سنتی ایرانی است. فرقی نمی‌کند که از علاقه‌مندان به معماری باشید یا نه. طرح‌های چشم‌نواز، گچ‌بری‌ها، آینه‌کاری‌ها و نقاشی‌هایی که نماد مفاهیم غنی ایرانی هستند؛ بازدیدکنندگان زیادی را به خود جذب می‌کند.
در این مقاله به عناصر و ویژگی‌های خیره‌کننده خانه‌های ایرانی باستانی می‌پردازیم.
ویژگی‌های خانه‌های سنتی در ایران
خوب، ممکن است تعجب کنید که چرا ویژگی‌ها و عناصر خانه‌های سنتی منطقه به منطقه متفاوت است! باید گفت هر ویژگی و عنصر بسته به اقلیم، فرهنگ و اصول منطقه متفاوت می‌باشد. مثلاً می‌توان خانه‌هایی را در یزد دید که دو بخش دارند، یکی برای خانواده و دیگری برای مهمان. یعنی ایجاد مکانی خلوت برای اعضای خانواده به‌خصوص خانم‌ها تا باتوجه‌به موازین اسلامی راحت باشند و در مقابل مردان غریب حجاب داشته باشند.
ناگفته نماند که اهمیت مسائل محلی و فرهنگی در طرح‌ها وجود دارد، زیرا می‌توان طیف وسیعی از روش‌ها، تکنیک‌ها، مواد، اشکال و فرم‌ها را مشاهده کرد. آنها در واقع نماینده واقعی تنوع محلی و فرهنگی در سراسر ایران هستند.
طراحی داخلی خانه‌های قدیمی ایرانی
یک عامل بسیار مهم در طراحی داخلی استفاده از الگوها و طرح‌هایی بود که به طور مستقیم یا غیرمستقیم برگرفته از طبیعت بودند. همچنین تناسبات دقیق، فرم‌های مناسب و تزئینات متنوع از ویژگی‌های اصلی طراحی داخلی خانه‌های سنتی ایران است.
به‌طورکلی طراحی سنتی ایرانی کاملاً منعطف است.
طاقچه و طاق را می‌توانید در سردرها، ایوان‌ها و ستون‌های بلند و دیوارهای بسیار زیاد ببینید که نشان‌دهنده اهمیت حریم خصوصی در معماری آن‌هاست.
۱. نور و رنگ‌ها (رنگ‌های روشن) داخل خانه‌های باستانی چه نقشی داشتند؟
هرچه یک‌خانه پیچیده‌تر، اهمیت نور بیشتر می‌شود. پنجره‌ها نقش‌برجسته‌ای در نفوذ نور روز به داخل ساختمان‌ها دارند. تنها از رنگ‌ها برای دکوراسیون استفاده نمی‌شد. عناصر دیگری نیز برای رنگ‌آمیزی محیط وجود داشت. تزئینات نه‌تنها برای نماهای هنری بلکه به‌عنوان عایق نیز مورداستفاده قرار می‌گرفت. به‌عنوان‌مثال پنجره‌های ارسی بهترین نمونهٔ این تزئینات هستند. همه این عوامل در نظر گرفته می‌شد تا خانه‌های سنتی به‌عنوان مکانی خاص برای رشد روح و آرامش جسمانی تبدیل شوند.
۲. استفاده از اشیاء زیبا و سنتی
ایرانی‌ها روی زمین می‌نشستند. به همین دلیل در خانه‌های سنتی می‌توان فرش‌های زیبایی را دید. در زمستان‌ها دور یک کرسی (میزی کم‌ارتفاع با بخاری زیر) دور هم جمع می‌شدند. در تابستان روی فرش می‌نشستند و حتی روی فرش می‌خوابیدند. اما پس از مدتی مبل و تخت‌خواب به طرح‌ها اضافه شد اما فرش هرگز از فرهنگ مردم حذف نشد.
آنها معمولاً از رنگ‌های غنی و پررنگ مانند قرمز، کاربنی، سبز، فیروزه‌ای و قهوه‌ای در اشیا استفاده می‌کردند. فرش‌هایی که استفاده می‌شد بیشتر به رنگ‌های طبیعی و نقش‌های طبیعی بود. همچنین الگوهای بسیاری از گل‌ها و گیاهان بر روی فرش‌ها و سایر اجسام داخل خانه وجود داشت.
علاوه بر این، تقارن و تعادل در کل مکان یکی از ویژگی‌های قابل‌توجه این‌گونه ساختمان‌ها است. در نتیجه خانه‌ها حس پاکی، صداقت و آرامش را در بین میزبان و مهمانان پرورش می‌دهند.
۳. اندرونی و بیرونی در خانه‌های سنتی به چه منظور بود؟
یکی از مهم‌ترین نکات خانه‌های سنتی مساحت زیاد آنها بود. تقریباً همه خانه‌ها از دو قسمت تشکیل شده بودند. اندرونی و بیرونی. اندرونی مخصوص اعضای خانواده و خدمتگزاران بود. در نتیجه آنها حریم خصوصی خود را داشتند و زنان نیازی به حجاب نداشتند. درحالی‌که بیرونی مختص مهمان بود و نمی‌توانستند وارد اندرونی شوند تا حریم میزبان حفظ شود.
۴. ارزش پنجره‌ها در معماری سنتی نقاط مختلف ایران
نکته قابل‌توجه در مورد پنجره‌های خانه‌های ایرانی، به‌ویژه بخش‌های مرکزی و جنوبی آن، این است که معمولاً پنجره‌ای به سمت کوچه‌ها و مکان‌های عمومی ندارند. این بدان معناست که نه‌تنها خانه را از طوفان‌های شن و گردوغبار دورنگه می‌دارد، بلکه خانه از تمام سروصداهای محیط بیرون در امان است. خانه‌هایی که در شمال ایران ساخته شده‌اند، با همسایگان خود رفت‌وآمد بیشتری دارند و حتی با آنها حیاط مشترک دارند.
پنجره‌های قدیمی در اشکال و اندازه مختلف و در طرح‌هایی برگرفته از گیاهان و اشکال هندسی ساخته می‌شدند.
۵. شاه‌نشین یا تالار، بخشی از فضای داخلی
شاه‌نشین در زبان فارسی در لغت به معنای «جایی که شاه می‌نشیند» می‌باشد، بنابراین بدیهی است که از مهم‌ترین مهمانان در شاه‌نشین استقبال می‌شود.
تالار، اتاق بزرگی می‌باشد که با شیشه‌های رنگارنگ، آینه‌کاری‌های ظریف و کاشی‌کاری‌های زیبا تزئین شده است. ویژگی بارز شاه‌نشین تزیینات ظریف و اندازه بزرگ آن می‌باشد. همه خانه‌های سنتی ایران تالار نداشتند. بیشتر برای مراسم و رویدادهای خاص و میزبانی از مهمانان کار می‌کرد.
۶. اهمیت و کاربرد نشیمن چه بود؟
نشیمن در مقایسه با تالار از اهمیت کمتری برخوردار است. جایی بود که اعضای خانواده و مهمانان نزدیک دور هم جمع می‌شدند. به همین دلیل است که می‌توانید تزئینات ساده‌تری را در نشیمن ببینید.
۷. آبریزگاه (حمام و سرویس بهداشتی)
پایین‌ترین بنا آبریزگاه بود، زیرا بتوانند راحت‌تر از آب استفاده کنند. حمام‌های خانه‌های سنتی دارای دو بخش است. یکی برای تعویض لباس (سربینه) و دیگری برای استحمام (گرمینه).
۸. آشپزخانه، یکی از فضاهای درون خانه های قدیمی
آشپزخانه معمولاََ مربع یا مستطیل و نزدیک به ذخیره آب برای استفاده راحت تر از آب سالم بود. در داخل آشپزخانه مکانی برای پخت و پز، مکانی برای نگهداری چوب، تنور پخت نان و طاقچه ای در دیوار برای نوشیدنی و ظروف پخت و پز وجود داشت. آشپزخانه معمولاً دور از دید عموم بود. تهیه غذاهای ایرانی سخت و زمان بر است. از آنجایی که ایرانی‌ها برای مهمانان خود احترام زیادی قائل هستند، نمی‌خواهند آشپزی را جلوی آنها انجام دهند.
طراحی بیرونی خانه‌های سنتی
یکی از نکات بسیار تکان‌دهنده و جالب در مورد خانه‌های سنتی ایران این است که به جز کاخ‌ها و عمارت‌ها، بیشتر خانه‌ها نمای بیرونی ساده‌ای دارند، درحالی‌که طراحی داخلی بر اساس میزان ثروتمندی افراد بود. فضای بیرونی همیشه ساده نگه‌داشته می‌شد تا همسایه‌های فقیر هیچ تفاوتی با همسایگان ثروتمند خود احساس نکنند. این نماد بزرگ فرهنگ پارسی است که در آن احساس همدردی و توجه نسبت به یکدیگر داشتند.
۱. سردر یا درگاه
سردر اولین چیزی است که از مهمانان استقبال می‌کند. درگاه از سکوها، درب، حکاکی‌ها و یک نیم گنبد در بالای درب تشکیل می‌شود. نیم گنبد بالای درب با کاشی‌کاری تزئین شده است. آنها معمولاً به‌گونه‌ای ساخته می‌شدند که مانع از بارش در هوای سرد می‌شد. علاوه بر این، آنها مانع بزرگی در برابر نور مستقیم خورشید بودند. بر بالای درب نیز آیاتی از قرآن یا اشعار معروف فارسی با خط غنی فارسی نوشته شده بود.
۲. کاربرد سکو در خانه‌های قدیمی
سکو که به پاخور نیز معروف است، نوعی سکو می‌باشد که در دو طرف درب ورودی خانه قرار دارد و برای مهمانانی بود که نمی‌خواستند وارد خانه شوند و می‌خواستند مدتی با میزبان صحبت کنند.
۳. کوبه (کوبنده درب) چیست؟
روی درب ورودی خانه سنتی، معمولاً دو نوع در کوب به نام کوبه بود. این دو کوبه شکل و صداهای متفاوتی داشتند. همان‌طور که در تصویر زیر می‌بینید، سمت راست حلقه‌ای است که صدایی سبک ایجاد می‌کند. درحالی‌که کوبه در سمت چپ یک نوار ضخیم است که صدای عمیق‌تری ایجاد می‌کند. شاید از خود بپرسید که این دو برای چه بود. آنها به این شکل ساخته شده‌اند تا میزبان بتواند جنسیت مهمان را تشخیص دهد. مردان به کوبه سمت چپ و زنان به کوبه سمت راست می‌زدند. این به اصول اسلامی برمی‌گردد و میزبان می‌دانست که اگر مهمان مرد باشد باید حجاب داشته باشد.
۴. هشتی، یکی از قسمت‌های بیرونی خانه‌های سنتی ایرانی
پشت سردر، هشتی وجود دارد که به اشکال مختلف هشت ضلعی، مربع یا مستطیل است. این بنا برای هدایت مردم به قسمت‌های مختلف خانه‌مانند؛ اندرونی، بیرونی، حیاط و غیره ساخته شده است. همچنین در هشتی سکوهایی برای نشستن مهمانان وجود داشت.
۵. هدف از ساخت دالان یا راهرو چه بود؟
دالان راهروی باریکی بود که مهمان را از هشتی به نقاط مختلف هدایت می‌کرد تا مهمانان نتوانند تمام قسمت‌های خانه را ببینند. این برای حفظ حریم خصوصی خانه برای میزبان بود.
۶. حیاط، یکی از مهم‌ترین بخش‌های خانه
در خانه‌های سنتی ایران حیاط‌ها نقش‌برجسته‌ای داشتند و در واقع قلب خانه بودند. مردم در حیاط‌ها مراسم برگزار می‌کردند. اندازه یک حیاط بر اساس تعداد افراد خانواده و عملکرد حیاط‌ها تعیین می‌شد. بخش جدانشدنی حیاط در خانه‌های سنتی ایران حوض (حوض‌های کوچک) و باغچه (باغ‌های کوچک) بود.
برای طراحی داخلی، طراحی نقشه و طراحی نما ساختمان می توانید سفارش خود را به صورت آنلاین در سایت ما ثبت کنید!!
